په ګرد پاکستان کې سبا (ګل/ دوشنبه، ۹ ستمبر) د پولیو واېرس پرضد ځانګړې کمپاېن پېلیږي چې پکې به په ګرد هیواد مېلینونو ماشومانو ته د پولیو واېرس پرضد وېکسین ورکړل کیږي.

پاکستان کې د پولیو د مخنیوي ځانګړې ادارې نېشنل ایمرجنسي اپریشنز سینټر رابطه کار انوار الحق ویلي چې د 9م ستمبر د پولیو د مخنیوي کمپاین کې په ځانګړې توګه هغه ضلعې شامل کړل شوي چې پکې د پولیو وایرس د شتون پخلی شوی دی اؤ چرته چې د دغه وایرس د لا خوریدو خطره زیاته ده.

نوموړي‌ ویلي سبا به د پولیو ډلې 115 ضلعو کې هر کور ته ځان رسوي اؤ تر دریوؤ کروړو زیاتو ماشومانو ته به د پولیو نه د خوندیتوب څاڅکي ورکوي.

د پاکستان د نورو صوبو ترڅنګ د بلوچستان صوبې په شپږدېرش ضلعو کې به هم کمپاېن پيلېږي. دا کيمپېن د نورو کيمپېنونو په پرتله ځکه توپير لري، چې دا له افغانستان سره په يو وخت يا سينکرونايزډ ترسره کېږي.

د بلوچستان د روغتيا د بېړنيوعملياتو مرکز يا اي او سي بلوچستان مشر انعام الحق قرېشي وايي، په صوبه کې راتلونکي کيمپېن لپاره د دوه اعشاريه شپږ ميليون ماشومانو د ويکسين کولو هدف ټاکل شوی.

په بلوچستان کې لري پرتو سيمو ته د کيمپېن لپاره د ويکسين لېږلو ترڅنګ د پوليوکارکوونکو ټريننګ يا تربيت هم ترسره شوی، چې کيمپېن په ښه توګه ترسره شي.

په پاکستان کې تر دا مهال پوري د پوليو اوولس مثبت کېسونه يا پېښې رپوټ شوې دي. تر ټولو زيات کېسونه (دولس) په بلوچستان کې دي. د بلوچستان حکومتي چارواکي وايي، چې پوليوکيمپېن يې سنجيده ګڼلی او د وايرس له منځه وړلو هوډ يې کړی، چې وايرس په بشپړه توګه ختم شي. د پاکستان سېند صوبې نه سږ کال درې او د پنجاب نه یواځې یو کېس رپورټ شوی.

د پاکستان د پلازمینې اسلام اباد نه 16 کاله وروسته په وړومبي ځل د پولیو پېښه مخې ته راغلې ده.

د پاکستان د روغتیا قامي ادارې د پولیو د مخنیوي د لیبارټرۍ له مخې د اسلام اباد په یونین کونسل 4 کې یو ماشوم ته د پولیو د وایرس ورپورې کېدو پخلی شوی دی.

پولیو د مخنیوي لپاره د پاکستان د وزیراعظم استازې عایشه رضا فاروق ویلي له بده مرغه یو بل پاکستانی ماشوم په داسې ناروغۍ اخته شوی چې هیڅ علاج یې نشته، خو د پولیو نه د خوندیتوب اسانه لاره د پولیو ویکسین دي .

پخپل یو بیان کې هغې ویلي ملک کې د پولیو ناروغۍ خوریدو ته په کتلو سره د پولیو پروګرام ټولو صوبو اؤ ضلعو سره په ګډه یوه هر اړخیزه تګلاره جوړه کړې ده چې د هغې مقصد د پولیو د مخنیوي د پروګرام معیار ښه کول، د دې وایرس د خورېدو مخه نیول اؤ د ټولو ماشومانو ویکسین پورې لاس رسی باوري کول دي.

په نړۍ کې دا مهال پاکستان اؤ افغانستان هغه دوه یوازیني هیوادونه پاتې شوي چې تر اوسه پکې د پولیو ناروغي موجود ده.

د پاکستان پخواني وزیراعظم عمران خان تحریک انصاف ګوند په اسلام اباد کې جلسه پېل شوې او د ګوند لخوا ویل شوي چې د بیلا بېلو سیمو نه راوتلې قافلې لا هم په لاره دي چې د جلسې ځاې ته ځان ورسوي.

د ګوند لخوا ویل شوي چې د خېبر پښتونخوا اعلا وزیر علي امین ګنډاپور په مشرۍ کې یوه لویه قافله د خېبر پښتونخوا نه دغه جلسې ته ورروانه ده چې ورسره به ځاې پر ځاې نور کار کونکي هم شاملیږي.

د پي ټي ايي یو مشر او د قامي اسمبلۍ غړي شېر افضل مروت ویلي چې حکومت څومره هم کنټېنرې ولګوي ګوند یې دغه قافلې به اسلام اباد ته رسیږي. نوموړي ویلي چې په یوه اونۍ کې به پنجاب ته هم د جلسې لپاره ځي او علي امین ګنډا پور به د دغې پلان اعلان کوي.

د دغې جلسې وړاندې د سنګجاني سیمه کې د موباېل انټرنېټ ورو کیدو رپورټونه هم مخې ته راغلي. د رپورټونو تر مخه په راولپنډۍ او اسلام اباد کې د موباېل انټرنېټ سهولت ورو شوی چې له سببه یې کارونکي د ستونزو سره مخ دي.

د دغه دواړه ښارونو په بېلا بېلو سیمو کې د سړکونو د تړل کیدو رپورټونه هم راغلي. د پاکستان ځايي میډیا رپورټونو تر مخه جي ټي روډ هم د دواړه خواو نه بند کړل شوی.

د اسلام اباد د ضلعي انتظامیې لخوا د امنیت د لوړې درجې خطر (سیکورټي رېډ الرټ) هم جاري شوی او د انتظامیې تر مخه د امنیت لپاره ځاې پر ځاې کنټېنرې لګول شوي.

د اسلام اباد ریډزون ټولې لارې هم د کنټېنرو په لار تړل شوي. د جلسې په اړه د تحریک انصاف ګوند مشر بېرسټر ګوهر ضلعي انتظامیې ته خواست کړی چې که د جلسې لپاره یې اجازه ورکړې نو بیا دې ځاې پر ځاې بندیزونه نه لګوي.‌

تحریک انصاف ګوند وړاندې د دې نه پینځه وارې په اسلام اباد کې خپله اعلان کړې جلسه منسوخ کړې وه او دا ځلې د ګوند مشرانو ویلي چې ننۍ جلسه به خامخا کوي. د ګوند مشرانو ویلي چې ننۍ جلسه به تاریخي جلسه وي.

د ننۍ جلسې ځاې هم د تحریک انصاف ګوند لخوا بدل کړی شوی. ګوند مخکې ویلي وو چې په ترنول چوک کې به جلسه کوي خو بیا یې د جلسې ځاې سنګجاني انټرسېکشن ته بدل کړی.

بلخوا حکومتي غړو د تحریک انصاف ګوند په دغه جلسه نیوکې کړي. د مسلم لیګ ن ګوند مرکزي غړې مریم اورنګزیب ویلي ننۍ جلسه د نهمې مې او د ریاست پرضد د منصوبو جوړونکو د خپل جرم نه د ځان ساتلو لپاره د این ار او غوښتنه ده.

تیره ورځ د تحریک انصاف ګوند مشر او پخواني‌ وزیراعظم عمران خان په اډیاله جیل کې د خبریالانو سره د خبرو په وخت ادعا کړې وه چې د تیرې جلسې(۲۲م اګست) نه کولو لپاره ورته منتونه شوي وو. عمران خان د ننۍ جلسې په اړه ویلي چې د دې اجازه ورکړل شوې وه خو اوس په دغې کې هم خنډان ودرول کیږي.

د ګوند یو بل مشر اعظم سواتي بیا ویلي وو چې د ۲۲م اګست جلسه یې په اسلام اباد کې د یو مذهبي ګوند د جلسې د لاسه ځنډولې وه.

( د دې خبر معلومات د وي او ای اردو د ویب پاڼې اخستل شوي)

پاکستان د نړۍ په هغو څو هېوادونو کې شمېر دی چې تر ټولو زيات ماشومان پکې له سکولونو نه بهر دي، پوهان وايي غربت، د تعليمي ادارو نشوالی او په سکولونو کې د بنيادې اسانتياو کمی هغه علتونه دي چې اکثره ماشومانو له د تعليم لړۍ قطعه کړي.

د پښتونخوا د قبایلي ضلعې مومند د پنډيالۍ تحصیل د ولي داد کور کميونټي سکول د جوړېدو شل کاله پوره کيږي خو تراوسه پکې بنيادي اسانتياوې نه دي برابر کړی شوي او دلته داخل ۷۳ ماشومان د ونو د سيوري لاندې په زدکړو مجبوره دي۔

په ولي داد کور نومې کلي کې زياتره جينکۍ له سکولونو بهر دي او په کور کلي کې کارونه کوي خو زبېده د کلي په کیمونټي سکول کې په څلورم ټولګي کې زدکړې کوي او پلار يې استاذ دی.

د ولي داد کور دې کميونټي سکول کې په دې سخته ګرمۍ کې ماشومان او استاذان د ونو سیوري ته ناست وي، د دې سکول چارديواري نشته، ماشومانو او استاذانو د پاره د ناستې ، د څښلو د صفا اوبو او د کوټو د نشتوالي ترڅنګ په سکول کې استاذانو اؤ زده کوونکو ته هيڅ قسمه اسانتياوي نه دي ترلاسه.

زبېده باسط وايي که سکول کې بنيادې اسنتاوې موجود وای نو ددې په څېر به نورې ډېرې جينکۍ هم تعليم ترلاسه کولو لپاره دې سکول ته راتللې۔

ډيوه سره خبرو کې هغه وایي"زمونږ سکول دې ښایسته ساز شي، بورډ دې پکې ولګي،چاکونه دې ورته راشي، اوبه او نور سهوليات دې پکې برابر شي،ما سره به بيا نورې ملګرې هم راځي او زده کړي به کوي"

د دې سکول استاذان وايي دا کميونټي سکول دی، دا سکولونه په هغه ځايونو کې جوړيږي چرته چې سرکاري سکولونه په ډيره فاصله کې وي، د حکومت او ځايې خلکو په مرسته چليږي خو وايي دوي ته د حکومت لخوا هيڅ قسمه مرسته نه ورکړل کيږي۔

د کميونټي سکول استاذ امیر رحمان ډيوه ته وایي"دې کلي کې چې کوم کورونه دي د هغوي مشران غواړي چې جينکۍ يې زدکړي وکړي، خو دلته د جينکو سکولونه لرې دي، او دې سکول ته چې نزدې کومه ابادي ده هغوي جينکۍ له دې وجې نه راليږي چې سکول کې بنيادي اسانتياوې نشته"

په قبايلي ضلعو کې اکثره تعليمي ادارې د بنيادي اسانتياو نه محرومه وي چې له وجې یې د سکولونو څخه د بهر ماشومانو شمېر زيات دی۔

د خېبر پښتونخوا حکومت د شمېرو له مخې په خېبر پښتونخوا کې څلور نیم میلیونه ماشومان د سکولونو نه بهر دي، په دې کې نزدې یو میلیون ماشومان د قبايلي ضلعو دي،

د ماشومانو لپاره د ملګرو ملتونو د ادارې يونسېف د کال ۲۰۲۴م د شمېرو ترمخه په ټول پاکستان کې ۲۶ میلیونه ماشومان د تعليم نه بې برخې دي چې زيات شمېر پکې د جينکو دی۔

ولي داد کلي کې هم د جينکو سکول د نشتوالي له وجې ډيرې جينکۍ د تعليم نه محرومه دي او عبدالباسط وايي د جنيکو د تعليم نه بې برخې کېدلو سره د دوي د کم عمرۍ ودونه او په دوي مشقت زيات شوی دی۔

د زده کوونکې زبېده باسط پلار عبدالباسط ډیوه سره خبرو کې وایي" چې کومې جينکۍ تعليم ونه کړې معاشره هغوي بيا په ځان باندې بوج ګڼي، هغوي بيا چيلۍ يا چرګان ساتي يا نور کارونه کوي نو په دې وجه معاشره دوي په ځان بوج ګڼي او په ماشوموالي کې د جینکو ودونه وکړي"

د خېبر پښتونخوا حکومتي چارواکي وايي د سکولونو نه د بهر ماشومانو د داخلې د پاره وخت په وخت کمپېنونه چلوي ، روان کال يې په اولني کمپېن کې د يو لک نه زيات ماشومان په سکولونو کې داخل کړي دي، او د ستمبر په مياشت کې شروع کېدونکې کمپېن کې يې د درېوؤ لکو نورو ماشومانو د داخلو هدف ټاکلی.

خو زبېده باسط وايي په سکولونو کې د اسانتیاو د نشتوالي له وجې ډېر ماشومان د تعليم نه بې برخې پاتې کيږي او ارمانونه يې نيمګړې پاتې شي،

د هغې په خبره"زما د سکول سبق سره ډيره مينه ده، زه خپل پلار سره راځم،زه د کور کار پريږدم او سکول ته راشم،زه استازه جوړيدل غواړم چې د کلي نورو ماشومانو ته بيا زدکړې ورکړم"

دې ماشومانو په ګرمۍ، يخنۍ، باران او هر رقم سختو موسمي حالاتو کې د خپل تعليم لړۍ روانه ساتلې ده او د زبېده باسط په څېر د روښانه مستقبل خوبونه ويني خو ځايي اوسيدونکي وايي چې د ترهګرۍ او بدامنۍ ځپلو قبايلي ضلعو تعليم ته ځانګړې پاملرنه پکار ده۔

د افغانستان سره په پوله پرته د خېبر پښتونخوا قبایلي ضلعه جنوبي وزیرستان کې د واڼا سره نزدې کړي کوټ سیمه کې د ځايي مشر ملک جمیل په ګاډي چاودنه شوې، چې پکې د هغه ۲۵ کلن زوی شمس الدین وژل شوی او اؤ دملک جمیل په ګډون څلور نور کسان ژوبل شوي دي.

په ژوبلو کې یو بل ځايي مشر ملک عبدارشید هم شامل دی.

‎د پولیسو وینا ده چې پېښه نن د اتوار په سهار د واڼا په کړي کوټ سیمه کې هغه مهال شوې، کله چې ملک جمیل او د هغه زوی شمس الدین واڼا ته روان وو اؤ په ګاډي یې بمي چاودنه وشوه.

پولیس وایي چې په چاودنه کې مړه او ژوبل کسان د واڼا روغتون ته رسول شوي دي.

‎د روغتون سرچینو ډيوه ته ویلي د ملک جمیل او دوو نورو ژوبل لارویانو حالت ښه دی خو وايي د ملک عبدالرشید حالت د خطر سره مخ دی.

د پېښې د پلټنو په اړه پولیس وایي چې تر اوسه د چاودنې ذمه واري کومې ډلې نه ده منلې، او پلټنې روانې دي.

‎ملک جمیل د احمدزي وزیر قوم مشر دی او زیاتره وخت د قامي پرېکړو او جرګو پر مهال د ریاست پر امنیتي تګلارو نیوکې کوي.

ځینې خلک وايي چې هغه له تېر څه وخت راهیسې د سیمې د امنیتي او انتظامي چارواکو سره په ټکر کې دی.

‎د ملک جمیل زوی، شمس الدین، په پنجاب پوهنتون کې د سوشیالوجۍ زده کوونکی و او د پښتون ایجوکېشنل ډویلوپمنټ موومنټ غړی هم و.

د پښتنو ځوانانو او په ځانګړي ډول د جینکو د تعلیم لپاره هغه یوه فعاله مبازره کوله. د هغه وژنه د سیمې لپاره یوه لویه ضایعه بلل کېږي.

‎په دې وروستیو کې په وزیرستان او افغانستان سره په پوله پرتو نورو قبایلي ضلعو کې د ناامنۍ پېښې زیاتې شوې دي.

د پاکستان حکومت د وسله والو د ختمولو لپاره د عزم استحکام په نوم د نوو عملیاتو پیلولو منظوري ورکړې ده، خو د سیمې خلک د دې عملیاتو مخالفت کوي.

امنیتي سرچینې وایي د خېبر پښتونخوا په قبایلي ضلعه کورمه کې ترهګرو د امنیتي ځواکونو په پوسته برید کړی چې پکې د ایف سي یو عسکر وژل شوی اؤ درې نور ژوبل شوي دي.

د سیمې نه پولیس سرچېنو وي او ای ډیوه ته ویلي دا پېښه د منځنۍ کورمې په مرغان تانګه سیمه کې رامنځته شوې ده.

د سرچینو په وینا دغلته وسله والو د ایف سي په یوه پوسته د درنو اؤ خودکاره وسلو برید کړی چې پکې د ایف سي عسکرو ته مرګ ژوبله اوښتې ده.

سرچینې وایي چې د برید په مهال امنیتي ځواکونو هم په وسله والو ناتاره ډزې کړي خو په دغو ډزو کې وسله والو ته د اوښتي زیان جزیات مخې ته نه دي راغلي.

په سمدستي توګه ددې برید ذمه واري چا پغاړه نه ده اخستې.

سرچینې وایي له برید وروسته په ګڼ شمیر کې امنیتي ځواکونه د پېښې ځای ته رسیدلي اؤ د لټونې عملیات یې پیل کړي دي.

په پېښه کې د وژل شوي عسکر پېژندګلو د ناییک مایب زاده په نوم شوې ده اؤ د ژوبلو عسکرو نومونه لیاقت، اشتیاق اؤ مسعود معلوم شوي دي.

د تېرو څو میاشتو راهسې په منځنۍ کورمه کې د امنیتي ځواکونو په پوستو اؤ دولتي ودانیو د بریدونو لړۍ دوامداره ده چې پکې تر اوسه ګڼ شمیر عسکر وژل شوي اؤ ژوبل شوي دي.

پاکستان کې د څېړنې او امنيتي مطالعې مرکز سېنټر فار ریسرچ اېنډ سیکيورټي‌ سټديز نومې غېر دولتي ادارې (پيکس) د رپورټ تر مخه په پاکستان کې د اګست میاشت په کال 2024م کې تر ټولو زیاته خونړۍ پاتې شوې اؤ یوازې په دې میاشت کې 254 کسان د ناامنۍ په پېښو کې وژل شوي دي.

دغه شمېرې په ډاګه کوي چې وژل شوؤ کې 92 عام وګړي، 54 امنیتي عسکر او 108 تندروه وسله وال شامل وؤ.

رپورټ وایي په اګست کې د ترهګرۍ ټولې 83 پېښې مخې ته راغلي اؤ په دې کې 175 کسان وژل شوي دي .

شمېرې ښیي چې زیاتې وژنې د وسله والو لخوا شوؤ بریدونو کې شوي اؤ د ترهګرۍ په دې پېښو کې وژل شوؤ کې 92 عام وګړي، 47 امنیتي عسکر، او 36 وسله وال شامل وؤ اؤ ددې تر څنګ 123 کسان ژوبل شوي هم دي چې هغې کې 88 عام وګړي او 35 امنیتي عسکر شامل وؤ.

د پېکس رپورټ وایي چې قبایلي ضلعو کې د تشدد رامنځته شوؤ پېښو کې د وګړو ځاني نقصان کې هم 43 فیصدي کمی رامنځته شوی خو وایي د وسله والو وژنو کې بیا 98 فیصدي اضافه شوې ده.

قبایلي ضلعو کې د جولاي میاشتې په پرتله اګست کې 65 وسله وال وژل شوي اؤ په دې سیمه کې د امنیتي ځواکونو زیانونو کې هم 54 اضافه شوې ده .

شمېرې ښیي چې په جولایي کال 2024 کې په قبایلي سیمو کې 13 عسکر وژل شوي وؤ خو په اګست کې بیا 20 امنیتي عسکر وژل شوي دي.

د قبایلي ضلعو تر څنګ د پښتونخوا صوبې په نورو برخو کې هم د امنیت وضعه نسبتاً ښه شوې ده اؤ په اګست کې د تشدد 24 پېښې ریکارډ شوي دي چې په جولاي کې یې شمیره 42 ریکارډ شوې وه.

په جولاي کې د صوبې په نورو برخو کې 78 کسان وژل شوي وؤ خو په اګست کې دا شمیره بیا 24 ته راکوزه شوې ده.

رپورټ وایي خېبر پښتونخوا کې د تشدد پېښې 43 فیصدي اؤ په دې کې د مړینو شمېر 69 فیصدي راټيټ شوی دی.