د اېران سره شوې ایټمي لوظنامه د څو کلونو د مذاکراتو نه پس د کال ٢٠١٦ جنوری په میاشت کښې عملي شوه.
د ملگرو ملتونو امنیتي شوراء د پنځو مستقل غړو پشمول جرمني او ایران ترمینځه شوې دې لوظنامه کښې ایران رضا ښودلې وه چې ایټمي وسله به نه جوړوي.
د دې په بدل نړیوالو طاقتونو ایران سره منلې وه چې پرضد به یې لگیدلي اقتصادي بندیزونه ختموي او د ایران کنگالې بینکي کاتی به خلاصوي.
خو د امریکا صدر ډانلډ ټرمپ چې د پخواني صدر اوبامه د وختونو ددې لوظنامې نقاد پاتې شوی ژمنه کړې وه چې د صدر منتخب کیدو په صورت کښې به دا لوظنامه ختموي.
تیره میاشت د ملگرو ملتونو عمومي غونډې ته د وینا په مهال صدر ټرمپ وویل دا لوظنامه د امریکې لپاره د "شرمندگۍ" سبب دی.
"د ایران معاهده د تاریخ تر ټولو بدترینه او یو اړخیزه معامله ده چې امریکې ترسره کړي ده،" صدر ټرمپ وویل.
په کال ٢٠١٥ کښې زیاتره د ریپبلکن گوند سېنېټرانو کانگرېس ته یو قانون وړاندې کړو چې ترمخه یې ایران سره شوي معاهدې ته د بیا کتنې او د څارنې اختیار په لاس کې واخیستلو.
د دغه قانون ترمخه صدر هم د دی مجاز گرځول شوی چې هر درې میاشتې پس کانگرېس ته رپورټ ورکوي چې آیا ایران د لوظنامې پالنه کوي او که دا د امریکا قامي سلامتیا په گټه کښې ده.
د امېریکن یونیورسټي پروفېسر جاش راونر که صدر په دریو میاشتو کښې د دې لوظنامې پخلې ونکړو نو کانگرېس سره د درې میاشتو وخت دی چې د خپلې خواه نه څه کوي او که غلی پاتې کیږي. که چرې کانگرس څه کول غواړي نو دوي له به سمدستي داسې قانون سازي کول وي چې د بندیزونه لار بنده کړي او بیا به یي لار هم خلاصه شي. دا مقصد په کارنگرس کې د ساده اکثریت دلارې ترلاسه کیدی شي.
ځیني کسان بیا دا پوښتنه هم کوي چې د معاهدې د منظورۍ د ختمولو په صورت کې به آیا دا لوظنامې نور فریقین هم دا ختمه کړي؟
په ملگرو ملتونو کې د امریکې سفیره نیکي هیلي وايي "که چرې صدر د ایران پالنه کولو منظوری نه انکاري شو نو د دې مطلب دا نه دې چې امریکا دې لوظنامې نه په شا کیږي."
د منظورۍ نه ورکولو خبره د امریکا اتلافیان هم خفه کړي دي.
د یورپین یونین د خارجه تگلارې مشره فریډیکا موگیریني وايي نړیواله ورورولي دا نشي زغملې چې د یوې داسې لوظنامې نه په شا شي چې فعاله ده او ثمرات ورکوي.
که د منظوری نیشت والي دلاسه دا لوظنامه ختمیږي نو د ایران لاسونه خلاص دي چې د یورانیم د جوړولو کار بیا پیل کړي.
د ایران صدر حسن روحاني وايي که څوک دې لوظنامې نه بهر شول، لوظنامې پالنه یې پرېښوده یا یې د دې سرغړونه وکړه نو د دې مطلب به دا وي چې بیا "زمونږ لاسونه خلاص دي چې د خپل وطن د گټې لپاره کوم هم گام پورته کوؤ."
د امریکا هر گام که چرې د دې لوظنامې د سرغړونې سبب گرځي نو دا به د واشنگټن لپاره نړۍ کښې د یواځې کیدو تراخه نتائج ولري.