واشنګټن ـــــ د بشري حقونو لپاره کار کوونکې نړیوالې ادارې ایمنیسټي انټرنېشنل هیله څرګنده کړې چې د جرمونو نړیوال عدالت به په افغانستان کې د جنګي او د بشرضد جرمونو په اړه هراړخیزې پلټنې وکړي.
د ایمنیسټي انټرنېشنل یا د بخښنې نړیوال سازمان د جنوبي اېشیا د څانګې مشرې یمیني میشرا د شورو- چارشنبې په ورځ په یو بیان کې ویلي، د ای سي سي څارنوال باید له دې موقعې ګټه واخلي او سمدستي د جګړې د ټولو اړخونو په اړه تحقیقات پیل کړي:
"روانه اوونۍ د جرمونو د نړیوال عدالت پرېکړه په افغانستان کې انصاف ته د اوږده انتظار لپاره، په ځانګړې توګه د طالبانو او حقاني شبکې له خوا د ترسره شویو جرمونو د قربانیانو لپاره یوه هیله ده".
د جرمونو خلاف د نړیوال عدالت یا انټرنېشنل کرېمينل کورټ ججانو د اکتوبر پر 31مه په افغانستان کې د جنګي او انسانیت خلاف جرمونو په اړه د تحقیقاتو د بیا شروع کولو اجازت ورکړی وو.
یمیني میشرا زیاتوي، په پلټنو کې د ښه پرمختګ لپاره مدافع وکیلان ځینو هغو اغېزمنو خلکو ته په رسېدو کې باید سمدستي بیاکتنه وکړي چې مقدمو ته یې تر اوسه پاملرنه نه ده شوې او یا د عدالت لپاره له زورواکو مجرمانو پوښتل کېدل یې منع کړي دي.
ایمنیسټي انټرنېشنل وایي په حقیقت کې د ټاکل شوي بجټ لپاره اوس هیڅ جواز پاته نهدی، ځکه چې وایي تېر کال دې عدالت د پام وړ رضاکارانه مرسته او کسان موندلي، چې ځینې یې باید د افغانستان لپاره بشپړې څېړنې ته ځانګړي شي. مېرمن میشرا وایي:
"د څارنوال [پراسیکیوټر] دفتر باید پر خپل ټاکونکي چلند له سره غور وکړي، چې د زورورو اړخونو په اړه پلټنو ته لومړیتوب ورکړي لکه د افغانستان د ملي امنیتي ځواکونو، امریکایي پوځ او سي ای اې په اړده چې د افغان جګړې له ټولو اغېزمنو سره انصاف وشي."
یو کال مخکې د عدالت وکیل پراسېکیوټر کریم خان اعلان کړی وو چې په افغانستان کې د ای سي سي تحقیقات بیا شروع کول غواړي ځکه چې د طالبانو د واکمنېدو نه پس د موثره تحقیقاتو امکان نشته.
د طالبانو مرستيال ترجمان بلال کريمي وي او ای ډيوه ته ويلي چې د اسلامي امارت د راتګ وروسته په هېواد کې جګړه شتون نه لري چې پکې جرمونه وشي.
هغه زیاته کړه په تېرو شلو کلونو کې چې د بهرني ځواکونو په موجودګۍ کې که کوم جنګي جرمونه شوي د هغې په اړه ايي سي سي کولی شي خپل تحقيقات وکړي۔
ای پي وايي د ايي سي سي ججانو په 2020م کال کې د کریم خان د پېشرو فاتو بنسودا په وخت کې په افغانستان کې د افغان حکومتي عسکرو، طالبانو، امریکايي ځواکونو او د امریکې په شمولو د نورو خارجي استخباراتي ادرو د لاسه د مبینه جرمونو د تحقیقاتو اجازت ورکړی و.
امریکي دغه تحقیقات رد کړي وو. امریکا د ايي سي سي رکنیت نه لري او عملداري يې هم نه مني. د امریکي پخواني صدر ډانلډ ټرمپ په بنسودا پابندي لګولې وه.
