په يوولسم اکتوبر د خېبر پښتونخوا صوبې په خېبرضلعې کې د پښتون ژغورنې غورځنګ له قامي جرګې وروسته د پاکستان په پښتون مېشتو سیمو کې د جرګې په اهمیت او په سيمه کې د روانو نا امنۍ د پېښو د مخ نيوي په موخه د غونډو لړۍ دوام لري.

د ملي پاڅون په نامه د غونډو او د احتجاجونو په لړ کې د بلوچستان په سر ښار کوټې کې د ګل - دوشنبې په ورځ شوې غونډه کې عوامي نېشنل ګوند، پښتونخوا نېشنل عوامي ګوند، نېشنل ډيموکرېټک ګوند، پښتون ژغورنې غورځنګ او په چمن ښار کې د روان احتجاجي پرلت استازي شريک وو، د پاکستان حکومت تر خيبر جرګه څو ورځې وړاندې پر پي ټي ايم بنديز هم لګولی دی.

په کوټې کې شوې غونډې کې شریک پښتون ملتپاله سياسي مشران او فعالان وايي د بلوچستان حکومت د سيمې او وطن د ستونځو په هوارولو کې ناکامه شوی دی.

د پښتونخوا نېشنل عوامي ګوند سينېر مرستيال مشر رضا محمد رضا وي او اې ډیوه ته وویل :

" د اسمبلۍ مخې ته ځکه احتجاج کوو چې زموږ دا ګیله ده له دې اسمبلۍ چې په تېر يو کال کې په چمن کې احتجاج دی، په دې پښتون وطن، دوکۍ، هرنايي، شاهرګه کې مرګونه او ترهګري ده، په ټول جنوبي پښتونخوا وطن کې، نو دې اسمبلۍ خپل کردار نه دی ادا کړی"۔

په کوټې کې شوې غونډې کې شریک د پي ټي ايم د بلوچستان مشر نور بادشاه وي او اې ډیوه ته وویل:

"موږ خپله خبره ښکاره ورته اېښې ده، يو خو په خېبر کې چې کومه قامي جرګه شوې د هغې پريکړې دې و منل شي، دا قانوني غوښتنې دي، چې پښتون قام له دې ستونځو سره مخ دی. بل دلته په چمن ښار کې له يوه کال راهيسې خلک پر پرلت ناست دي، د هغوی جايز غوښتنې نه دي منل شوې. بيا په دوکۍ کې لس ورځې وړاندې شل- يوویشت د کولي پښتانه مزدوران په ناترسۍ سره وژل شوي وو، داسې په ږوب، لورالايي ډويژن کې، کوټه، پشين کې هره ورځ د ترهګرۍ پېښې کېږي، او پر سياسي کارکنانو غير قانوني مقدمې درج کېږي، موږ دا خبرې د دوی مخې ته کېښودې“۔

د بلوچستان اسمبلۍ د غړو درې کسيزه وفد د اسمبلۍ مخې ته احتجاج کوونکو سره خبرې اترې وکړې او وويل چې د چمن احتجاج کوونکو غوښتنې جايزې دي او دا د لکونو خلکو د روزګار مسئله ده. او د دې د حل لپاره دوی سنجيده دي او په لنډ وخټ کې به له مرکزي حکومت سره تماس نیسي. د اسمبلۍ غړو په وينا يواځې په پښتني سيمو کې نه بلکې په ټول بلوچستان د نا امنۍ له ستونځې سره مخ دی.

د بلوچستان صوبايي وزیر سليم احمد کهوسه چې د احتجاج ګډونوالو سره خبرو حکومتی وفد کې شامل و وویل:

" اوس چې تاسو د ځواکونو په باب کوم تورونه ولګول، نو موږ بايد پر دې ژور فکر وکړو، ولې چې زموږ د دښمن کوشش دی چې اولس او ځواکونه په خپل مينځ کې سره وجنګوي، زموږ ځواکونه په ايماندارۍ سره د امن خوندي ساتلو خپله دنده تر سره کوي"۔

د احتجاج کوونکو په وينا که غوښتنې يې ونه منل شي نو په ټول وطن کې به په لویو او سختو احتجاجونو لاس پورې کوي۔

د اکتوبر په 21مه د افغانستان په پوله پرته د خېبر تيراه پيرميله سيمه کې په یو دوکان د مارټر ګوله غورځېدلې چې له امله یې د 20 نه زيات تنان ژوبل شوي دي.

د تيراه پيرميلې سيمې خلک وايي دا پېښه د ګل- دوشنبې په ورځ ماسپېښين دوه بجې هغه مهال مخې ته راغله کله چې په بازار کې ميله لګیدلې وه .

ځايي خلک وايي په دې پېښه کې په بازار کې يو دوکان په نخښه کړې شوې او په دغه وخت په دوکان کې ماشومانو په شمول لوی عمر کسان هم موجود وو.

د پېښور حيات ميډیکل کمپلېکس هسپتال (اېچ اېم سي) وياندې وي او اې ډيوه ته ويلي ياد هسپتال ته د تيراه د پېښې 13 رخمیان راوړل شوي وو. په دغه کې د ماشومانو په شمول ځوانان هم شامل وو.

نوموړې زیاته کړه اووه تنان يې بېګاه رخصت کړي کوم چې معمولي لګېدلي وو او شپږ تنان له هم په روغتون کې داخل دي او علاج يې روان دی.

د يادې پېښې په اړه تر دې وخت پورې د پوځ مطبوعاتو ادارې (ای اېس پي ار) څه نه دي ويلي، خو ځايي پوليس چارواکي دغه پېښه تائيدوي او وايي په دې اړه نور څه نه شي ویلي ولې چې دا پېښه د دوی سره تړلې نه ده.

بلخوا د تيراه پير ميلې سيمې اوسېدونکی شمس الحق وي او اې ډيوه ته ويلي دا ډرون بريد ؤ او مارټر ګوله نه وه ولې چې په رڼا ورځ ټولو تنانو ليدلې وه.

نوموړی وايي په دې پېښه کې يې درې زامن، يو وراره او يو يې ورور ژوبل شوی دی.

هغه ووېل يو زوۍ يې په خېبر ټیچینګ هسپتال (کې ټي اېچ) کې داخل دی او نور کورنۍ غړي يې په حيات ميډیکل کمپلېکس هسپتال کې داخل دي او پينځه واړه د مرګه بچ شوي دي.

د خېبر سيمې د پښتونخوا اسمبلۍ غړي سهيل اپريدي په خپله اېکس پاڼه د عيني شاهدالو له خولې ليکلي په تيراه پير ميله کې په ميله باندې ډرون بريد شوئ او په کې 25 پورې تنان ژوبل شوي چې په کې 12 ماشومان هغه دي چې عمرونه يې کم دي.

هغه زياته کړې په دې ژوبل تنانو کې د دوو ماشومانو حالت ښه نه دی او ټول تنان په اېچ اېم سي هسپتال کې داخل دي او علاج يې روان دی.

څو اونۍ وړاندې په تيراه پير مېله سيمه کې د تحريک طالبان پاکستان او لشکر اسلام جنګيالي ليدلي شوي وو او په بازار او نورو ځايونو کې په ازاده توګه ګرځېدلي وو.

د دې ترڅنګ د خېبر کوکي خيل قبيلې مشرانو نن د اکتوبر په ۲۲مه په وزيراعلا هاؤس کې پښتونخوا وزيراعلا علي امين ګنډاپور سره ليدلي دي او د تيراه راجګل کډوالو د ستنېدو په اړه يې ورسره تفصيلي خبرې اترې شوي دي

د کوکي خيل قبيلې مشر ملک نصير احمد په خپل يو ويډيو پېغام کې ويلي د اکتوبر29 نېټې راهسې به د راجګل تورچپر سيمې ته 2200 پورې کورنۍ ستنېدو عمل پېل شي او پاتې 4500 کورنۍ به د راروان کال د مئ په مياشت کې ستنېږي

نوموړي ووېل وزيراعلا ورسره په دې لړ کې ژبه او لوظ کړئ وو او نن يې په رسمي توګه يوه اعلاميه هم جاري کړې ده

هغه وايي يوې کورنۍ ته به 35,000 روپۍ د ستنېدو په وخت ملاوېږي او راتلونکې اونۍ نه به د کډوالو د ستنېدو لړئ پېل شي.

د تيراه راجګل نه بې کوره شوي خلک په داسې حال کې خپلو کورونو ته ستنېږي چې څو ورځې وړاندې يې احتجاجي پرلت د 75 ورځې پس ختمېدو اعلان وکړو او پاک۔افغان تجارتي لاره يې قريباَ 56 ورځې په جمرود بګياړي پوستې سره د احتجاج په توګه تړلې وه.

د اټلي پولیس هېواد ته د غېر قانوني کډوالو د راوستلو په الزام ۱۳ کسان نیولي دي چې ځینې په کې د افغانستان، پاکستان او د عراق شهریان دي.

د اټلي پوليس د ګل، دوشنبې، په ورځ وویل ګرفتار شوي کسان د منځني ختیځ او د جنوبي اېشیا نه اټلي او فرانس ته د انسانانو په سمګلېنګ یا قاچاق کې ککړ وو.

د اټلي د کلېبریا سیمې د سرکاري وکیلانو یا څارنوالانو ترمخه، مشکوک کسان د اتوار، یکشنبې، په ورځ د روم او د مېلان په شمول په مختلفو ښارونو کې په چاپو کې ونیول شوو.

په نیول شویو کسانو الزام دی چې په مجرمانه هلوځلو او په مني لانډرنګ یا غېر قانوني پېسو ته قانوني رنګ ورکولو کې ککړ وو.

د اټلي سرکاري وکیلانو په یو بیان کې وویل تحقیق کوونکو داسې شواهد راټول کړي دي چې په ترکي او عراق کې یو مجرمانه تنظیم وجود لري، په اټلي، فرانس او یونان کې يې څانګې دي او د سمندر دلارې د غېرقانوني کډوالو د حرکت انتظام کوي.

د اټلي د چارواکو ترمخه دا ډله د عراق، ایران، افغانستان، پاکستان، شام او د لبنان په شمول د مختلفو ملکونو کډوال د کلېبریا ساحلونو ته په راوستلو کې مرسته کوي.

دې ډلې د خپلو وطنوالو يو جال لرلو چې په کروټون سیمه کې به يې نوي راتلونکو کډوالو ته د استوګنې ځای ورکولو او د فرانس سرحد ته د تګ دپاره به يې ورته د بسونو او رېل ګاډو ټېکټونه اخیستل او بیا به يې سمګلرانو فرانس ته په بوتلو کې مرسته کوله.

په انساني قاچاق کې ککړې د مبینه ډلې خلاف د عملیاتو په مهال په وېنټېمیلیا، روم او مېلان کې درې تجارتي اڼګڼونه هم پولیس قبضه کړي دي. دا ځایونه د پېسو د غېرقانوني انتقال په نظام حواله کې استعمالېدل. حواله د پېسو د انتقال غېر رسمي نظام دی چې د بېنک په مقابل کې په کې د پېسو درک معلومول یو مشکل کار وي.

د اټلي وزیراعظمې جورجیا مېلوني د غېرقانوني مهاجرت خلاف اقدامات د خپل حکومت ترجیح ټاکلې ده. هغې د ګرفتاریو هرکلی وکړو او ويې وېل عزم لري چې مجرمانه جالونه او انساني سمګلېنګ ختم کړي.

د قاضيانو نړيوالې ادارې يا انټرنېشنل کمېشن آف جيورسټ د پاکستان د پارليمان څخه د 26م اييني بدلون منظوري د دې هېواد د عدليې په خپلواکۍ، د قانون په حکمرانۍ او د بشري حقونو په ساتنه ګوزار ګرځولی دی. خو حکومت دا د ميثاق جمهوريت د تصور پوره کېدل بولي.

قانون پوهان د 26 م اييني بدلون چې اوس په قانون کې بدل شوی، په اړه بيلا بيل نظرونه لري.

د انټرنېشنل کمېشن آف جيورسټ سيکرټري جنرل سينټياګو کينټن ويلي، چې د بدلونو له کبله په عدالتونو کې تعيناتيانو او د عدليې په انتظامي چارو کې په سياسي اثر رسوخ غېر معمولي اضافه شوې ده.

نړيوالې ادارې په خپل بيان کې ويلي، دا بدلونونه د رياست د نورو ادارو د تېريو په ضد د عدليې په ازادانه او اغېز ناکه ډول د جانچ پړتال او د بشري حقونو د تحفظ لپاره د کار کولو توان ختموي.

د پاکستان پارليمان په عدليه کې د اصلاحاتو راوستو لپاره 26 م اييني بدلون په دروند اکثريت منظور کړی، او د صدر د لاسلیک کولو سره سم په قانون کې بدل شوی دی.

ځينې قانون پوهان دا يو لانجمن او په بد نيتۍ ولاړ قانون بولي او وايي د دې پر شا ځينې علتونه دي.

قانون پوه رياست علي آزاد وايي، "دا وخت د حکومت خلاف ډېر کېسونه په سپريم کورټ کې پراته دي او ځينې داسې مقدمې هم شته چې موجوده حکومت اندېښنه لري چې له امله یې حکومت ختم نه شي او حکومت د دې اييني بدلونونو د لارې د عدليې خپلواکي تروړلې ده".

د پاکستان وزير اعظم شهباز شريف د نهې په ورځ د مرکزي کابينې غونډې ته په وينا کې ويلي، 26 م اييني بدلون به د هېواد د ترقې لارې پرانيزي او د دې له کبله به ولس ته اوس د عدالتونو لخوا زر انصاف ترلاسه کېږي.

او ځينې قانون پوهان په نوي قانون کې د ججانو د تعينات کولو طريقه کار د نړیوالو اصولو مطابق ګرځوي او وايي د سپريم کورټ پخواني مشر قاضيان، ثاقب نثار او عمر عطا بنديال زياتره د پي ټي آی پلويان ګڼل کېدو.

د سپريم کورټ وکیل شېر امان خان اېډوکېټ وايي، "دا کوم نومونه چې ما واخستل هغوى په خپله دوره کې باقاعده ايين بيا ليکو او دا کوشش یې کوو چې د پارليمان بالا دستي ختمه کړي او د سپريم کورټ څخه هغوى يو بادشاه جوړ کړی وو".

په 26 م اييني بدلون کې د اييني بنچونو جوړول، د هېواد د مشر قاضي، چيف جسټس ټاکل، د هغه د دندې موده درې کلونه کول او د سپريم کورټ د نورو ججانو د ټاکل کېدو طريقه کار شامل دي.

د حکومت مخالف سياسي ګوند پاکستان تحریک انصاف غړيو د پارلیمان څخه د 26 م اييني بدلون په منظورولو کې خپلې رای نه وې ورکړې او اوس يې د ياد اييني بدلون په ضد د احتجاج دړکه کړې ده.

خېبرپښتونخوا کې د پاکستان تحريک انصاف د حکومت وزيراعلا علي امين ګنډاپور ويلي، که د سپريم کورټ سينير جج چيف جسټس جوړ نه کړی شو، تحریک انصاف به احتجاج کوي.

اخوا د قامي اسمبلۍ سپیکر ایاز صادق د نوي چيف جسټس د ټاکنې دپاره ځانګړې پارليماني کميټي جوړه کړې او ويل شوي، کمېټۍ نن د نهې، سه شنبې په ورځ مازيګر څلور بجې غونډه رابللې ده.

پاکستان کې د تازه منظور کړل شوي اييني بدلون د لارې د چيف جسټس د ټاکنې دپاره 12 کسيزه پارلیماني کميټي جوړه کړل شوې، په کمېټۍ کې اته غړي د قامي اسمبلۍ او څلور سېنېټران او پارلیماني ګوندونو استازيتوب کوي.

د خېبرپښتونخوا وزيراعلا علي امين ګنډاپور پرون ناوخته د اسمبلۍ غونډې ته په وينا کې ويلي، چې د غېر اييني بدلون د لارې د خپلې خوښې د جج لګولو پروګرام جوړ کړل شوی دی.

هغه ويلي، د شپې په تياره کې اييني بدلون کول ډاکه ده، او حکومت په ازاده عدليه حمله کړې ده.

نوموړي دا هم ويلي چې کله تحریک انصاف په حکومت کې راشي دا اييني بدلون به ختموي.

21م اکتوبر په لومړو ساعتونو کې د شپې په وخت په قامي اسمبلۍ کې د 26م اييني بدلون منظوري ورکړل شوې، هم پرون صدر اصف علي زرداري ياد بدلون لاسيلک کړی دی. په اييني ترميم کې زياتره بدلون د عدليې او د قاضیانو د ټاکنې په اړه دی.

مخالفه ګوندونه او قانون پوهان دریځ لري چې د حکومت هدف د عدلیې د ازادۍ په مقابله کې حکومت ته ډېر واک ورکول دي. خو حکومت دا خبره ردوي او دا د ټولو اړونده ادارو په حق کې ګرځوي.

پرون د پاکستان تحریک انصاف سيکرټري جنرل په لاهور کې خبري غونډه کې ويلي، دا اوسني حالات په غټه کچه د تحریک تقاضا کوي، چې ټول پاکستانيان راووځي.

نوموړي هم اييني بدلون ته په ايين حمله ويلې ده.

د ځايي مطبوعاتو ترمخه، د چيف جسټس ټاکنې دپاره ځانګړې کمېټۍ غونډه چې نن بلل شوې، پکې د مسلم لیګ ن څلور پارلیماني غړي، د پيپلز ګوند درې، پاکستان تحريک انصاف ګوند دوه، سني اتحاد کونسل، اېم کيو اېم پاکستان او جمعيت علما اسلام ګوند يو يو غړی شامل دي.

د تازه منظور کړل شوي اييني بدلون نه وړاندې به د سپريم کورټ چيف جسټس په سینيارټۍ ټاکل کېدو، خو د 26م اييني بدلون او قانون جوړېدو وروسته د چيف جسټس ټاکنه به ياده کمېټي کوي.

د سياسي چارو څیړونکی علي تنولي وايي، "که وکتل شي نو د دې څخه به عدليې ته تر ټولو زیات زیان ورسي، ځکه چې د دغه ايیني ترمیم څخه د عدليې اکثره واک حکومت په لاس کې واخستو، د قاضیانو په اړه به حکومتونه چې څوک هم وي، د خپلې خوښې تر مخه پریکړې کولی شی. چې له امله یې د عدلیې په ازادۍ اغېز پرېوتی شي".

د پاکستان تحریک انصاف ترڅنګ د حکومت نور مخالفه ګوندونو هم په دې اييني بدلون سختې نیوکې کوي.

د جماعت اسلام مشر حافظ نعیم الرحمان ویلي، د ایينې بدلونونو د لارې په جمهوریت برید شوی دی.

تحریک انصاف او بلوچستان نیشنل ګوند مشر سردار اختر مېنګل دا تور هم لګوي چې د دوی د ګوند د پارلیمان غړي په دغه عمل کې د حکومت ملاتړ کولو ته مجبور کړل شوي وو.

خبريال ټکا خان ثاني وايي، "د دې به حکومت ته ډېره ګټه وې، که څه هم د راتلونکي چیف جسټس منصور علې شاه مخه ونیول شوه، نو تحریک انصاف چې کومې هیلې د جسټس منصور علې شاه څخه لرلې نو هغه دا سې ښکارې چې حکومت به یی مخه ونیسې، بل د ځانګړو چوکیو په اړه چې یوه پرېکړه شوې وه نو هغې ته هم په راتلونکې وخت کې بیا کتنه کېدای شي".