ملګرو ملتونو اؤ دنړیوالې ټولنې یو شمیر مشرانو په داسې حال کې افغانانو ته دنوي کال اؤ نوروز مبارکي ویلې ده چې سږکال دطالبانو په واکمنۍ کې دافغانستان دننه په رسمي کچه دنوروز جشن نه دی نمانځل شوی

د ملګرو ملتونو سرمنشي انتونیو ګوتریش یوه پیغام کې د نوي کال دمبارکۍ په ترڅ کې ویلي، نوروز نوی پیل او د سولې، خبرو اترو او پیوستون لپاره ښه فرصت دی.

دافغانستان د ړنګ شوي حکومت ولسمشر اشرف غني د نوي کال په مناسبت خپل پیغام کې په ملي اؤ باعزته سوله ټینګار کړی اؤ ویلي یې دي چې ، طالبانو یو ځل بیا د نویمې لسیزې په څېر افغانستان په یو هېر شوي، یوازې، وروسته پاتې او ناهیلي هېواد بدل کړی دی.

دنړۍ بیلابیلو هیوادونو کې دپسرلي په راتګ سره نوی کال اؤ دنوروز جشن نمانځل کیږي چې دطالبانو له واکمنۍ مخکې به ددې جشن دنمانځلو لپاره افغانستان کې ځانګړي انتظامات اؤ دستورې کیدلې خو سږکال په افغانستان کې په رسمي کچ دا جشن نه دی نمانځل شوی.

په افغانستان کې د نظام تر بدلون مخکې حکومتونو لخوا د نوروز مراسم به په مزارشریف کې حضرت علي (رض) ته منسوب زیارت کې د جنډې په پورته کېدو سره په رسمي توګه لمانځل کېدل. همدارنګه په یاده ورځ به ټول افغانستان کې رخصتي اعلان شوې وه.

خو د طالبانو حکومت د نوي لمریز کال دنمانځلو په مناسبت کوم رسمي مراسم او رخصتي نه ده اعلان کړې او نه یې په ښکاره له ددې ورځې دنمانځلو سره مخالفت اعلان کړی دی.

دملګرو ملتونو سرمنشي انتونیو ګوتریش دنورو په مناسبت خپل یوه پیغام کې ویلي چې د نوروز په رارسېدو سره بايد له طبيعت سره خپلې اړيکې يو ځل بيا را ژوندۍ کړو.

په افغانستان کې د ملګرو ملتونو سیاسي استازولۍ یا (یوناما) اؤ د افغانستان لپاره د امریکا ځانګړي استازي ټوم ویسټ هم پخپلو پیغامونو کې افغانانو ته د نوي کال مبارکي ویلې ده.

د وي او ای اشنا د رپورټ له مخې د کابل د سخي زیارت چې د نوي کال په لومړۍ ورځ به په کې هر کال د سخي د زیارت جنډه پورته کیده نن د سې شنبې د ورځې په سهار په کې د خلکو ګڼه ګوڼه د نشت په حساب وه.

طالبانو حکومت د نوي ۱۴۰۲ لمریز کال رخصتي هم لغوه کړې ده. د دې وړاندې د طالبانو سمیه ییزو چارواکو په ځینو ولایتونو کې له خلکو غوښتي و چې نوروز دې ونه نمانځي.

دافغانستان د ړنګ شوي جمهوري حکومت ولسمشر اشرف غني د نوروز په مناسبت خپل پیغام کې په ملي اؤ باعزته سوله ټینګار کړی اؤ ویلي یې دي چې طالبانو ټول هېواد کې مغزونه وینځلي او ځپلي او د ژوند اصلي مفهوم یې له خلکو اخیستی دی.

ښاغلي اشرف غني د نوي کال په مناسبت خپله وینا کې ویلي "باعزته سوله باید زموږ د ټولو اساسي غوښتنه وي"

هغه زیاته کړې چې له اوسني بد وضعیته وتل ګډه مبارزه او تفاهم ته اړتیا لري او د دې مبارزې محور باید د هر ډول تاتریخوالي رد کول وي.

د افغانستان لپاره د امریکا ځانګړي استازي ټام ویسټ هم د نوي ۱۴۰۲ لمریز کال په راتګ سره افغانانو ته نمبارکي ویلې ده اؤ په ټویټر یې لیکلي"نوی کال مو مبارک شه! په ټوله نړۍ کې د میلیونونو افغانانو لپاره د یوه سوکاله او اباد کال په هیله.هغوی په تیر کال کې له لویو ستونزو سره مخ و او مونږ د هغوی ترڅنګ ولاړ یو"

په افغانستان کې نوی کال (نوروز) پر داسې مهال رارسیدلی چې لا هم په دغه هیواد کې د نجونو تر شپږم ټولګي پورته ښونځي بند دي.د افغانستان لپاره د امریکا څانګړي استازي تمه ښودلې چې په دغه نوي کال کې ټولې نجونې بیرته ښوونځیو او پوهنتونونو ولاړې شي.

"څنګه چې نوروز د لمانځنې، خوشالۍ او پسرلي پیلیدو وخت دی،زمونږ لویه هیله داده چې د افغانستان نجونې او ښځې ښوونځي او کار ته ولاړې شي.د هغوی ګډون به د هیواد راتلونکی روښانه کړي"

که څه هم نوروز د ایراني جشن په نوم مشهوره دی، مګر دا جشن د اوسني افغانستان په خاوره کې ډېرې ژورې تاریخي ریښې لري او د افغانستان نه ورهاخوا، هر کال په مرکزي ایشیا، عراق، ترکیه، او شام کې لمانځل کیږي.

نوروز چې په فارسي کې نوې ورځې ته وایي، د پسرلي او د هجري شمسي یا لمریز هجري کال اوله ورځ ګڼل کیږي. د نوروز لرغوني جشن تاریخ ډېر اوږد دی او عن په ایران او اوسني افغانستان باندې د عربو د حملو نه مخکې هم دې سیمو کې په ډېرو رواجونو لمانځل کېده.

دخېبر پښتونخوا په ډیره اسماعیل خان سیمه کې بیګاه دشپې ناوخته نامعلومو ترهګرو دپولیسو په یوه پوسته د برید کړی چې پکې یو پولیس عسکر ژوبل شوی دی.

د ډيره اسماعیل خان دضلعي پولیس افسر ددفتر نه دخپرې شوې خبرپاڼې له مخې دا برید دګل اؤ نهې په منځ شپه کې دپولیسو په کهتي پوسته شوی دی.

پولیس وایي ترهګرو په کهتي امنیتي پوسته ناتاره ډزې کړي خو پولیسو دهغوئ سره کوټلې مقابله کړې ده اؤ برید یې ورله پشا تمبولی دی.

پولیس وایي دې برید کې دمحمد ادریس په نوم یو عسکر ژوبل شوی دی خو نه یې ده څرګنده کړې چې برید کې ترهګرو ته هم څه زیان اوښتی دی که نه ؟

دډیره اسماعیل خان دپولیسو مشر یا ډي پي او عبدالروف بابر قیصراني ددې ترهګریز برید په تمبولو دپولیس ځوانانو دمړانې ستاینه کړې ده اؤ پخپل یو بیان کې یې هوډ څرګند کړی چې پولیس به د ورانکارو مخې ته لکه دغر ولاړ وي اؤ د ولس دسرومال ساتنه به باوري کوي.

په دې وروستیو کې دخېبر پښتونخوا په بیلابیلو سیمو په ځانګړي ډول ډیره اسماعیل خان کې دپولیسو په ودانیو اؤ امنیتي پوستو دترهګرو لخوا ګڼ شمیر بریدونه شوي چې د پولیس عسکرو دمرګ ژوبلې رپورټونه پکې مخې ته راغلي دي.

په 30مه جنورۍ دخېبر پښتونخوا ایالت سرښار پېښور کې دپولیسو دمرکز په جومات کې یو ځانمرګي برید کې 84 کسان وژل شوي اؤ 200 نور ژوبل شوي وؤ چې زیاتره پکې پولیس وؤ.

تر دغې خونړي برید وروسته هم دخېبر پښتونخوا په بیلابیلو سیمو کې په پولیسو خونړي بریدونه شوي چې پکې د زیاترو ذمه واري تحریک طالبان پاکستان پغاړه اخستې ده.

دخېبر پښتونخوا صوبې په ایبټ اباد حویلیا سیمه کې دپاکستان تحریک انصاف ګوند په تحصیل ناظم عاطف منصف اؤ دهغه په پلویانو ډزې شوې دي چې دپولیس له مخې دتحصیل ناظم په ګډون پکې 10کسان وژل شوي دي.

ډان ورځپاڼې د ایبټ اباد پولیسو دضلعي مشر عمر طفیل له خولې لیکلي چې دا پېښه دګل په ورځ دحویلیا د لنګړا کلي سره نزدې هغه مهال رامنځته شوې ده چې تحصیل ناظم عاطف منصف اؤ پلویان یې ګاډو کې په سړک تېریدل.

ځېنو پاکستاني رسنیو دعوه کړې ده چې دعاطف منصف ګاډی دهغه دښمنانو په راکټ لانچر ویشتی دی خو ضلعي پولیس افسر دا دعوې ناسمې بللې دي اؤ ویلي یې دي چې په ګاډي ډزې شوي اؤ دتیلو ټینکۍ یې لګیدلې چې دهغې له امله په ګاډي اور لګیدلی دی.

ډي پي او عمر طفیل دې پېښه کې دتحصیل ناظم په ګډون د لسو کسانو د وژل کیدو پخلی کړی دی.

دپولیسو مشر دا پېښه د شخصي دښمنۍ پر اساس بللې ده اؤ ویلي یې دي چې پولیس پېښه کې دککړو کسانو دنیولو په هڅه کې دي اؤ ډير زر به هغوئ دقانون منګولو ته راکش کړي.

خېبر پښتونخوا کې عموماً دشخصي اؤ خانداني دښمنیو په اساس دمرګ ژوبلې دغسې خونړۍ پېښې رامنځته کیږي اؤ دښمنیو په داسې پېښو کې ځېنو وختونو کې پوره،پوره کورنۍ له مینځه وړل کیږي.

د روان کال دجنورۍ په 22مه دخېبر پښتونخوا دلکي مروت په ټپ تختي خیل سیمه کې دشخصي دښمنۍ په اساس دجنازې په مراسمو کې ډزې شوې وې چې پکې درې کسان وژل شوي وؤ.

تر دې وړاندې پروسکال په 18م اګست شمالي وزیرستان میرانشاه کې دشخصي دښمنۍ په اساس په یو ګاډي ډزې شوې وې چې درې کسان پکې وژل شوي وؤ.

همدا شان تېرکال په 28مه جنورۍ باجوړ کې دعوامي نیشنل ګوند یو ځایي مشر شاه خالد اؤ دهغه دتره زوئ دشخصي دښمنۍ په ټس کې وژل شوي وؤ

ټاکل شوې سبا د مارچ په 22مه دپاکستان د پارليمنټ ګډه غونډه کېږي چې پکې به د رياستي حکومتدارۍ په اړه مهمې پرېکړې کولی شي.

دګل په ورځ د وزيراعظم شهباز شريف په مشرۍ مرکز کې د واکمن سیاسي ایتلاف پي‌ ډي ایم دمشرانو دشپږو ساعتو یوه اوږده غونډه شوې اؤ داعلامیې له مخې په دغه غونډه کې د هېواد په اقتصادي، سياسي، داخلي او خارجي چارو، د امن او امان په صورتحال تفصيلي خبرې شوې دي،

دا غونډه وروسته له هغې رابلل شوې چې دتېرو څو میاشتو راهسې دپاکستان دننه سیاسي تاو تریخوالی انتها ته رسیدلی اؤ تېره اوونۍ دپاکستان تحریک انصاف ګوند دفعالینو اؤ امنیتي ځواکونو ترمنځ نښتو کې دګڼ شمیر پولیسو اؤ سیاسي فعالانو د ژوبل کیدو رپورټونه مخې ته راغلي وؤ.

اعلامیه وایي دې غونډه کې د عمران خان په امر پر پوليسو او رېنجر ځواکونو دشوؤ بريدونو غندنه شوې ده .

بیان کې ویل شوي چې د کالعدم تنظیمونو د روزل شویو کسانو لخوا په ریاستي مامورینو بریدونه داندېښنې وړ دي اؤ دا به هیڅکله نه زغمل کیږي.

په غونډه کې پرېکړه وشوه چې(دتحریک انصاف ګوند دفعالانو پرضد) شواهد او ثبوتونه شته، د قانون له مخې به اقدام وشي.

داعلامیې له مخې غونډه کې پرېکړه وشوه، چې په عدالتي ودانیو د بريدونو، د پوليس افسرانو اؤ ځلمو د ژوبل کیدو،سرکاري ودانیو اؤ ګاډو ته د زیان رسولو اؤ دمحاصرې داقداماتو پرضد به سخت قانوني ګامونه پورته کولی شي.

حکومتي ایتلاف په پخواني وزیراعظم عمران خان اؤ دهغه په ګوند تور لګوي چې دقانون واکمنۍ ته غاړه نه ږدي اؤ کله چې په عدالتي امر پولیس دهغه دنیولو هڅه کوي نو د ګوند فعالین یې په پولیسو حملې کوي.

خو عمران خان وایي دهغه نیول یوه پلمه ده اؤ په دې پلمه یې مخالفین غواړي هغه ووژل شي.

عمران خان دریځ لري چې نزدې 100مقدمې یې پرضد درج شوې دي چې ټولې دروغ دي خو حکومت بیا وایي چې دعمران خان پرضد انتقامي ګامونه نه اخلي بلکې دقانون عملداري پځائ کوي

واشنګټن - د امریکا خارجه وزارت د گل/دوشنبې په ورځ [د مارچ ۲۰مه] د نړۍ په کچه د هر هېواد د بشري حقونو د حالاتو په باب کلني رپوټونه خپاره کړل چې په هغه کې د تېر ۲۰۲۲ کال په لړ کې د نړۍ د اکثرو ملکونو د بشري حقونو حالات ارزول شوي دي.

په دې ترڅ کې، د پاکستان په اړه هم یو رپوټ جاري کړی شوی چې په هغه کې د پاکستان د بشري حقونو حالت ناوړه ښودل شوی او په کې ویلی شوي چې د ډاډ وړ خبرونو ترمخه، په تېر کال کې د پاکستان په اړه د بشري حقونو غټې مسئلې مخې ته راغلې وې.

د امریکا د خارجه وزارت د رپوټ ترمخه، که څه هم پاکستان کې پ،ځ او استخباراتي ادارې د قانون ترمخه باید سېویلین چارواکو ته ذمه واره دي، مګر "هغو په آزاده توګه او بغیر د دې چې د سېویلین [چارواکو] نظر یا کنټرول ورباندې وي، خپل فعالیتونه یې کول."

د امریکا د خارجه وزارت له خوا په جاري کړی شوي رپوټ کې راغلي چې پاکستان کې په ۲۰۲۲ کال کې د بشري حقونو د خلاف ورزیو ګڼ شمېر واقعات مخې ته راغلي او دغه لاندې ډولونه په کې شامل دي:

"غیرقانوني وژنې، په شمول د ماورای عدالت وژنې چې د حکومت او یا اېجنټانو له خوا یې ترسره شوي؛ جبري لادرکۍ – د حکومت او یا د اېجنټانو له خوا یې؛ شکنجه او د ظالمانه، غیربشري، او د کرامت خلاف رویه یا سزاګانې – د حکومت او یا د اېجنټانو له خوا یې؛ د جېلونو سخت او ژوند ته خطر پېښوونکي شرایط؛ جبري ګرفتارۍ؛ سیاسي قیدیان؛ په نورو ملکونو کې د وګړو خلاف چقوونکي اقدامات؛ په اظهار رآی او رسنیو باندې سنجیده محدودیتونه؛ د انټرنټ په آزادۍ باندې محدودیتونه؛ په پرامنه مظاهرو او غونډې جوړولو باندې محدودیتونه؛ په مذهبي آزادیو باندې سخت محدودیتونه؛ حکومت کې سنجیده کرپشن؛ د جنسیت په بنیاد تشدد پېښو کې د تحقیقاتو او احتساب نشتون؛ د اقلیتونو سره د بد سلوک او تشدد په اړه جرایم،" او نورې د فکرمندۍ وړ بشري مسئلې.

د رپوټ ترمخه، د حکومت د کارونو احتساب موجود نه و، او د غلطو کارونو، په شمول د امنیتي ادارو د کرپشن او خلاف ورزیو بازخواست نه کېده. دا هم ویلی شوي چې نېب ادارې د حکومت په سیاسي مخالفینو مقدمې جوړولې، مګر د حکومت په بدلېدو به بېرته هغه مقدمې هم لغوه کېدلې.

د دې نه علاوه، د امریکا د خارجه وزارت رپوټ کې راغلي چې "د تندلاره تنظیمونو او نورو غیردولتي کسانو لخوا، که هغه ځایي او که بهرني و، تشدد، خلاف رفتاري، او ټولنیز او مذهبي عدم برداشت د لاقانونیت یو ثقافت راپیدا کړی و."

د دې رپوټ ترمخه، پاکستان کې د ترهګرۍ په تشدد کې هم د ۲۰۲۱ کال په نسبت، په کال ۲۰۲۲ کې اضافه راغلې وه.

افغانستان

د امریکا خارجه وزارت پخپل کلني رپوټ کې چې په بېلابېلو ملکونو کې د بشري حقونو د حالاتو په اړه معلومات په کې شامل دي، د طالبانو د واک لاندې افغانستان ته هم کتنه کړې ده.

دا اول ځل دی چې د خارجه وزارت په کلني رپوټ کې د امریکایي عسکرو د انخلا نه پس، د طالبانو د واک لاندې افغانستان د پوره یو کال د بشري حالاتو جاج اخېستل کیږي.

په رپوټ کې د بشري حقونو د ګڼ شمېر خلاف ورزیو یادونه شوې، مګر اهم ټکي یې دا دي چې وایي طالبانو او داعش-خراسان ډلې دواړو د پخواني حکومت د چارواکو خلاف انتقامي ګامونه اخیستې او قتلونه یې کړي دي.

په رپوټ کې لیکلی شوي چې د طالبانو د واکمنېدو نه پس د ۲۰۲۲ کال تر جون میاشتې پورې، د یوناما د بشري حقونو څانګې په افغانستان کې یو سل او شپېته (۱۶۰) هدفي وژنې، یو سل او اته اویا (۱۷۸) جبري ګرفتارۍ او قید کول، او د پخوانیو امنیتي چارواکو د شکنجې او ځورونې شپږپنځوس (۵۶) واقعات درج کړي دي.

همدا ډول ویل شوي چې د ۲۰۲۲ کال د جون نه واخله بیا تر ډسمبر میاشتې پورې، یوناما په افغانستان کې لږ ترلږه پنځه پنځوس (۵۵) هدفي وژنې او د سلو نه زیات جبري ګرفتارې او قید کولو پېښې ثبت کړې دي.

رپوټ زیاتوي، داسې څه رسمي رپوټ نه و چې ګني طالبانو دې د دغو خلاف ورزیو په خاطر،د خپلو پولیسو او یا ملېشو نه کوم بازخواست کړی وي.

د امریکا د خارجه وزارت په کلني رپوټ کې، د آکلېډ (د مسلحانه شخړو د ځای او واقعاتو د ډېټا منصوبې) د معلوماتو ترمخه ویلي چې په تېر کال کې په افغانستان کې په عوامو باندې یوولس سوه و دري شپېته (۱۱۶۳) حملې شوي دي چې یو زر و اته (۱۰۰۸) کسان په کې مړه شوي او د اته سوه څلوېښت (۸۴۰) کسانو د وژل کېدو ذمه واري طالبانو ته وراوړي. ویل کیږي چې داعش-خراسان دېرش حملې کړي او پنځه اتیا کسان په کې وژل شوي دي.

په رپوټ کې د نورو بشري خلاف ورزیو ترڅنګ، افغانستان کې د ښځو او جېنکو حالاتو ته هم کتنه شوې او ویل شوي چې د طالبانو په واکمنېدو سره، د ښځو او جېنکو زیاتره بنیادي بشري حقونه تروړل شوي دي.

د طالبانو د واک لاندې افغانستان کې د مطبوعاتو او اظهار رآی آزادي باندې سخت محدودیتونه هم په رپوټ کې یاد شوي دي.