واشنګټن - د اسرایل د تېرې هفتې د دې اعلان نه وروستو چې غواړي د یهودانو دپاره د نویو آبادیو لمن پراخه کړي او د مخکې نه موجودې د یهودیانو نهه آبادیو ته هم قانوني حیثیت ورکړي، د ملګرو ملتونو امنیت شورا یا سېکوریټي کونسل د ګل/دوشنبې په ورځ "ژوره فکرمندي او مایوسي" څرګنده کړه.
په څه باندې شپږو کلونو کې، دا لومړی ځل دی چې د پنځلسو (۱۵) ملکونو مشتمل سېکوریټي کونسل د یهودي آبادیو په مسئلې باندې غبرګون ښکاره کړ، دا ځکه چې امریکا سره د وېټو طاقت شته او په روایتي توګه یې تل په ملګرو ملتونو کې د خپل ملګري هېواد اسرایل ننګه کړې ده.
د ملګرو ملتونو تنقیدي بیان په داسې حال کې جاري شوی چې د اسرایل او فلسطینیانو ترمنځ تناو کې اضافه راغلې او د دې ۲۰۲۳ کال له پیل راهیسي، لږ تر لږه اووه څلوېښت (۴۷) فلسطینیان او لس (۱۰) اسرایلیان وژلی شوي دي.
په ملګرو ملتونو کې د امریکا سفیرې لېندا ټامس-ګرینفیلډ وویل: "مونږ په کلکه د اسرایل د اعلان مخالف یو چې وایي د زرګونو په شمېر کې نوې آبادۍ به جوړې کړي. او مونږ په کلکه د اسرایل د دې اعلان مخالفت کوو چې وایي په وېسټ بنک کې د نهو یهودي آبادیو د قانوني حیثیت پروسه پیلوي کوم چې د اسرایل د قانون لاندې مخکې دا آبادۍ غیرقانوني وې."
د امریکا سفیرې پخپلو خبرو کې زیاته کړه: "دا یو اړخیز ګامونه، په کشیدګیو کې اضافه راولي. دا د دوو اړخونو ترمنځ اعتماد خرابوي. دا د دوه-ریاسته حل لارې نظریې کمزورې کوي. امریکا د دې اقداماتو ملاتړ نه کوي، ختم."
تر دې وړاندې، د امریکا خارجه وزیر سفارتکاري کوښښونه وکړل، هم یې د اسرایل وزیراعظم بنیامین نتنیاهو او هم د فلسطیني انتظامیې د صدر محمود عباس سره ټلیفوني خبرې وکړې. بیا امریکا حاضر شو چې د اسرایل په اړه د یو تنقیدي بیان د جاري کېدو ملاتړ وکړي.
فلسطینیانو اول غوښتل چې د ګل/دوشنبې په ورځ د ملګرو ملتونو په امنیت شورا کې یو قرارداد ووټ ته وړاندې شي، مګر امکان یې و چې د بایډن انتظامیه هغه ویټو یا رد کړي، ځکه امریکا غواړي د نړېوالو توجو د اوکراین جګړې ته وي.
فلسطیني سفارتکارانو د عربي متحده اماراتو سره په ملګرتیا، چې هغه د سېکوریټي کونسل ممبر دی، د قرارداد نه تېر شول او د اسرایل خلاف د یو تنقیدي بیان په جاري کېدو یې اکتفا وکړه. دا بیان که څه هم د قرارداد د کچې نه یې اهمیت ټیټ دی، مګر په کار وه چې د کونسل ټول غړي یې په یو شان تصدیق کړي.
د فلسطین استازي ریاض منصور خبریالانو ته وویل: "دا حقیقت چې مونږ یو متحد محاذ لرو، هر څوک یو اړخ علیحده کوي، دا پخپله سم جهت ته یو ګام دی."
بل پلو په ملګرو ملتونو کې د اسرایل سفیر ګېلاډ اېرډن بیا وویل چې د امنیت شورا دا ناسته، "یو ځل بیا د اسرایل د مذمت کولو دپاره جوړه شوې وه."
د اسرایل سفیر زیاته کړه چې د نویو آبادیو د اجازت نامو په اړه د نړېوالو داسې غبرګون "زښته زیاته بې عزتي" ده.
آخر ځل چې د ملګرو ملتونو امنیت شورا د اسرایل خلاف کوم دستاویز جاري کړی و، هغه د ۲۰۱۶ کال د ډسمبر په میاشت کې ۲۳۳۴ لمبر قرارداد و. هغه وخت د سېکوریټي کونسل څوارلسو ممبرانو د قرارداد په حق کې رایه ورکړې وه، مګر امریکا ورته د هېڅ قسم رایې ورکولو نه ډډه کړې وه. هغه قرار داد د صدر اوباما د انتظامیې په وروستیو ورځو کې، په ملګرو ملتونو کې پاس شوی و.
د ګل/دوشنبې په ورځ چې کوم بیان خپور شو، هغه کې د ملګرو ملتونو د امنیت شورا ټولو غړو د اسرایل او فلسطینیانو د دوو جلا جلا ریاستونو د جوړېدو نظریې ته خپل "غیرمتزلزل عزم" څرګند کړ، خو زیاته یې کړه چې د اسرایل له خوا د نویو آبادیو په اړه دا ګامونه به هغې نظریې ته نقصان ورسوي.
امنیت شورا همدا راز د بیت المقدس په مسجد الاقصی کې چې یو سپېڅلی ځای ګڼل کیږي، د تاریخي حیثیت په ساتلو ټینګار وکړ او دواړو اړخونو نه یې وغوښتل چې زغم دې وکړي او نور دې کشیدګیو ته لمن نه وهي.