واشنګټن - د امریکا خارجه وزارت د گل/دوشنبې په ورځ [د مارچ ۲۰مه] د نړۍ په کچه د هر هېواد د بشري حقونو د حالاتو په باب کلني رپوټونه خپاره کړل چې په هغه کې د تېر ۲۰۲۲ کال په لړ کې د نړۍ د اکثرو ملکونو د بشري حقونو حالات ارزول شوي دي.
په دې ترڅ کې، د پاکستان په اړه هم یو رپوټ جاري کړی شوی چې په هغه کې د پاکستان د بشري حقونو حالت ناوړه ښودل شوی او په کې ویلی شوي چې د ډاډ وړ خبرونو ترمخه، په تېر کال کې د پاکستان په اړه د بشري حقونو غټې مسئلې مخې ته راغلې وې.
د امریکا د خارجه وزارت د رپوټ ترمخه، که څه هم پاکستان کې پ،ځ او استخباراتي ادارې د قانون ترمخه باید سېویلین چارواکو ته ذمه واره دي، مګر "هغو په آزاده توګه او بغیر د دې چې د سېویلین [چارواکو] نظر یا کنټرول ورباندې وي، خپل فعالیتونه یې کول."
د امریکا د خارجه وزارت له خوا په جاري کړی شوي رپوټ کې راغلي چې پاکستان کې په ۲۰۲۲ کال کې د بشري حقونو د خلاف ورزیو ګڼ شمېر واقعات مخې ته راغلي او دغه لاندې ډولونه په کې شامل دي:
"غیرقانوني وژنې، په شمول د ماورای عدالت وژنې چې د حکومت او یا اېجنټانو له خوا یې ترسره شوي؛ جبري لادرکۍ – د حکومت او یا د اېجنټانو له خوا یې؛ شکنجه او د ظالمانه، غیربشري، او د کرامت خلاف رویه یا سزاګانې – د حکومت او یا د اېجنټانو له خوا یې؛ د جېلونو سخت او ژوند ته خطر پېښوونکي شرایط؛ جبري ګرفتارۍ؛ سیاسي قیدیان؛ په نورو ملکونو کې د وګړو خلاف چقوونکي اقدامات؛ په اظهار رآی او رسنیو باندې سنجیده محدودیتونه؛ د انټرنټ په آزادۍ باندې محدودیتونه؛ په پرامنه مظاهرو او غونډې جوړولو باندې محدودیتونه؛ په مذهبي آزادیو باندې سخت محدودیتونه؛ حکومت کې سنجیده کرپشن؛ د جنسیت په بنیاد تشدد پېښو کې د تحقیقاتو او احتساب نشتون؛ د اقلیتونو سره د بد سلوک او تشدد په اړه جرایم،" او نورې د فکرمندۍ وړ بشري مسئلې.
د رپوټ ترمخه، د حکومت د کارونو احتساب موجود نه و، او د غلطو کارونو، په شمول د امنیتي ادارو د کرپشن او خلاف ورزیو بازخواست نه کېده. دا هم ویلی شوي چې نېب ادارې د حکومت په سیاسي مخالفینو مقدمې جوړولې، مګر د حکومت په بدلېدو به بېرته هغه مقدمې هم لغوه کېدلې.
د دې نه علاوه، د امریکا د خارجه وزارت رپوټ کې راغلي چې "د تندلاره تنظیمونو او نورو غیردولتي کسانو لخوا، که هغه ځایي او که بهرني و، تشدد، خلاف رفتاري، او ټولنیز او مذهبي عدم برداشت د لاقانونیت یو ثقافت راپیدا کړی و."
د دې رپوټ ترمخه، پاکستان کې د ترهګرۍ په تشدد کې هم د ۲۰۲۱ کال په نسبت، په کال ۲۰۲۲ کې اضافه راغلې وه.
افغانستان
د امریکا خارجه وزارت پخپل کلني رپوټ کې چې په بېلابېلو ملکونو کې د بشري حقونو د حالاتو په اړه معلومات په کې شامل دي، د طالبانو د واک لاندې افغانستان ته هم کتنه کړې ده.
دا اول ځل دی چې د خارجه وزارت په کلني رپوټ کې د امریکایي عسکرو د انخلا نه پس، د طالبانو د واک لاندې افغانستان د پوره یو کال د بشري حالاتو جاج اخېستل کیږي.
په رپوټ کې د بشري حقونو د ګڼ شمېر خلاف ورزیو یادونه شوې، مګر اهم ټکي یې دا دي چې وایي طالبانو او داعش-خراسان ډلې دواړو د پخواني حکومت د چارواکو خلاف انتقامي ګامونه اخیستې او قتلونه یې کړي دي.
په رپوټ کې لیکلی شوي چې د طالبانو د واکمنېدو نه پس د ۲۰۲۲ کال تر جون میاشتې پورې، د یوناما د بشري حقونو څانګې په افغانستان کې یو سل او شپېته (۱۶۰) هدفي وژنې، یو سل او اته اویا (۱۷۸) جبري ګرفتارۍ او قید کول، او د پخوانیو امنیتي چارواکو د شکنجې او ځورونې شپږپنځوس (۵۶) واقعات درج کړي دي.
همدا ډول ویل شوي چې د ۲۰۲۲ کال د جون نه واخله بیا تر ډسمبر میاشتې پورې، یوناما په افغانستان کې لږ ترلږه پنځه پنځوس (۵۵) هدفي وژنې او د سلو نه زیات جبري ګرفتارې او قید کولو پېښې ثبت کړې دي.
رپوټ زیاتوي، داسې څه رسمي رپوټ نه و چې ګني طالبانو دې د دغو خلاف ورزیو په خاطر،د خپلو پولیسو او یا ملېشو نه کوم بازخواست کړی وي.
د امریکا د خارجه وزارت په کلني رپوټ کې، د آکلېډ (د مسلحانه شخړو د ځای او واقعاتو د ډېټا منصوبې) د معلوماتو ترمخه ویلي چې په تېر کال کې په افغانستان کې په عوامو باندې یوولس سوه و دري شپېته (۱۱۶۳) حملې شوي دي چې یو زر و اته (۱۰۰۸) کسان په کې مړه شوي او د اته سوه څلوېښت (۸۴۰) کسانو د وژل کېدو ذمه واري طالبانو ته وراوړي. ویل کیږي چې داعش-خراسان دېرش حملې کړي او پنځه اتیا کسان په کې وژل شوي دي.
په رپوټ کې د نورو بشري خلاف ورزیو ترڅنګ، افغانستان کې د ښځو او جېنکو حالاتو ته هم کتنه شوې او ویل شوي چې د طالبانو په واکمنېدو سره، د ښځو او جېنکو زیاتره بنیادي بشري حقونه تروړل شوي دي.
د طالبانو د واک لاندې افغانستان کې د مطبوعاتو او اظهار رآی آزادي باندې سخت محدودیتونه هم په رپوټ کې یاد شوي دي.
