نړیوال عدالت په غزه کې د "نسل وژنې" د مقدمې اورېدنه شروع کړې، اسرایل او واشنګټن مقدمه رد کړې

د ملګرو ملتونو عدالت د پنجشنبې- زیارت په ورځ د هغې مقدمې په اړه دوه ورځنۍ اوریدنه پیل کړې ده چې جنوبې افریقې ورته وړاندې کړې او په کې په اسرایل په غزه کې د نسل وژنې تور لګول شوی دی. اسرایل او د اسرایل اتحادي امریکا دا تورونه بې بنیاده بللي دي.

سوېلي افریقا له نړیوال عدالته غوښتنه کوي چې په غزه کې د اسرایل پوځي عملیات دې په بیړني ډول وځنډول شي، خو اسرایل وايي د اکتوبر د اوومې د ترهګر برید په ځواب کې د حماس ډلې د ختمولو لپاره بریدونه کوي.

سوېلي افریقا په لیکل شوې مقدمه کې د ملګرو ملتونو د عدالته غوښتلي چې اسرایل سره د "نسل وژنې" په سر حساب وکړي او "په غزه کې دې د فلسطینیانو لپاره د بیړني او مکمل تحفظ ضمانت ورکړي چې د نسل وژنې په دوامدار او سمدستي خطر کې پاته دي ".

د اسرایل وزیراعظم بېنجمن نېټن یاهو ویلي، پوځ یې په غزه کې په "بېساري اخلاقي" بنیاد پوځي عملیات کوي او د اسریل د حکومت ویاند د سوېلي افریقا مقدمه د اسرایلي وګړو "د وینو سپکاوی" بللی دی.

په هېګ، نېدرلېنډږ کې په نړیوال عدالت کې د مقدمې د شروع کېدو په موقع د عدالت نه بهر ګڼ شمېر خلکو د فلسطینیانو په حمایت کې مظاهره هم وکړه.

د جنوبې افریقې د انصاف وزیر رانلډ لامولا وویل اسرایل د نسل وژنې خلاف د کال 1948 قانون "جېنوسایډ کنوېنشن" خلاف ورزي کړې ده.

هغه وویل حکومت یې د انصاف نړیوال عدالت ته راغلی چې په غزه کې د " نسل وژنې" مخه ونېسي، په غزه کې دې د اسرایل پوځي عملیات وځنډول شي، انصاف دې وکړی شي او په غزه کې دې بشري ناورین ختم شي "چې د نړیوالې ټولنې په اجتماعي ضمېر په ژوره توګه غږېږي."

لامولا وویل په غزه کې د عملیاتو پېمانه د جنوبې افریقې سره نږدې په روانډا کې د 1994 د جېنوسایډ یا د نسل وژنې یادونه کوي.

په روانډا کې د روانډا پوځ او ورسره انټراهاموی نومې ملېشې په 100 ورځو کې د 800000 نه زیات د توتسي او هوټو قبیلي کسان ووژل.

اسرایلي وزیراعظم بېنجمن نېټن یاهو مقدمه رد کړې او لوظ یې کړی چې د حماس خلاف جنګ ته به دوام ورکوي.

د اېسوسي اېټېډپرېس خبري ادارې د رپورټ ترمخه، نېټن یاهو په یو وډیو پېغام کې وویل دنیا ګډه وډه شوې ده او په اسرایل د نسل وژنې الزام په داسې حال کې لګول شوی چې اسرایل خپله د نسل وژنې خلاف جنګېږي. "د جنوبي افریقې د منافقت چغې اسمانونو ته رسي."

امریکې هم د مقدمې مخالفت کړی دی.

د امریکې د نېشنل سېکیورټي کاونسل یا د قومي سلامتیا شورا د سټرېټيحېک کمیونيکېشن مشر جان کربي وویل دا خبره یې په تکرار کړې ده چې دا "الزمات، دا مقدمه، بې بنیاده ده او د اسرایل خلاف د نسل وژنې د الزاماتو څه بنیاد نشته."

په واشنګټن کې ځینې سیاستدانان او د کارکوونکو فعالان د جنوبي افریقې د مقدمې حمایت کوي چې په سمدستي ډول دې جنګ بندي وشي او په اسرایل الزام لګوي چې زیات جذباتي شوی دی.

یو امریکايي چارواکي چې د سټېټ ډپارټمنټ یا د امریکې د خارجه وزارت نه یې احتجاجاً استعفا ورکړې ده د انصاف نړیوال عدالت ته یې د جنوبي افریقې په حمایت کې یو دستاوېز ورکړی دی.

د سټېټ ډپارټمنټ پخواني چارواکي جاش پال د سکایپ دلارې وي او ای ته وویل دا خبره نه کوي چې د اسرایل دپاره دې خصوصي، اوچت یا لاندې، مېعار وټاکل شي بلکې دا خبره کوي یو نړیوال مېعار موجود دی او پکار ده د ټولو همکار ملکونو هم په دغه مېعار چلند وشي.

هغه وویل د اسرایل په معامله کې قوانین برطرف کړی شوي دي، په پام کې نه دي نیول شوي، د قوانینو تشریح مختلفه شوې ده او یا پې عمل په مختلف ډول شوی دی او دا "په نړیوال قانون عملدارۍ ته د امریکې د دریځ سره سمون نه خوري."

جنوبي افریقا د ډیر وخت راهسې د فلسطینیانو حمایت کوي او د نسل پرستۍ خلاف مبارز او د جنوبي افریقې د پخواني صدر نېلسن مېنډېلا دا قول مشهور دی چې "زمونږ ازادي د فلسطینیانو د ازادۍ نه بغېر نامکمله ده."

څېړونکي وايي په نړیوال عدالت کې مقدمه فقط د اسرایل د چلند په اړه نه ده بلکې په داسې حال کې چې ګڼ شمېر ملکونه د واشنګټن په ځای د پرېټوریا د دریځ حمایت کوي، که چېرې عدالت د اسرایل خلاف فېصله واروله نو په سفارتي کچه به ډیر اثرات ولري.

توقعو ده چې په مقدمه بحث به دا هفته سر ته ورسېږي خو د عدالت په فېصله کلونه لګېدلی شي.

د ترکیه صدر رجب طیب اردوان د جمعې په ورځ وویل هېواد یې نړیوال عدالت ته د اسرایل خلاف مقدمه کې دستاوېزات ورکوي.

اردوان په استنبول کې خبریالانو ته وویل ترکیه به عدالت ته د دستاوېزات ورکولو ته دوام ورکوي. هغه فکر کوي عدالت به اسرایل مجرم وبلي.

د اسرایل خارجه وزیر ییز کاټز په اردوان ټکونه وکړل او هغه یې د یو داسې ملک صدر وبللو چې په "ماضي کې یې د ارمینايي نسل وژنه کړې."

کاټز وویل اردوان "په بې بنیاده الزاماتو" اسرایل په نخښه کوي.