د جمعې په ورځ د کوټې د جوډيشل مجسټرېټ په جاري کړل شوې حکمنامه کې پوليسو ته ويل شوي چې د پښتونخوا ملي‌ عوامي‌ ګوند او د یوه نوي احتجاجي تحریک مشر محمود خان اڅکزی ونيول شي او عدالت ته دې پر 27م اپرېل وړاندې کړل شي.

د پوليسو د يوه لوړ پوړي چارواکي په وينا د محمود خان اڅکزي پر ضد څو مياشتې پخوانۍ يوه مقدمه درج ده چې وایي د هغې په بنیاد پوليسو او عدالت ته د نه حاضرېدو له کبله د ښاغلي اڅکزي د نيولو او حاضرولو امر شوی دی.

د محمود خان اڅکزي د ګوند صوبايي صدر بلوچستان قهار خان ودان په خبره دا بې بنياده او دروغجنه مقدمه ده، خو وایي د دوی ګوند به د خپل مشر د ضمانت لپاره عدالت ته ځي.

ښاغلي ودان د ټيليفون له لارې وي او اې ډيوه ته په خبرو کې دا مقدمه د پاکستان د استخباراتي ادارو له لوري د محمود خان او د خپل ګوند پر ضد يو "سياسي انتقامي عمل" وبله او ویې ویل:

"موږ به بيا هم په يوه قيمت له خپل سياسي مرام څخه پر شا نه شو، موږ په پاکستان کې د ټولو ادارو ایيني ازادي او په سياست کې د ملکي ادارو مداخلت بندېدل غواړو چې په همدې خبره موږ ته سزا راکول کېږي".

د محمود خان اڅکزي پر ضد د پوليسو له لوري مقدمه د روان کال 2024م د مارچ په لومړۍ اوونۍ کې درج شوې وه، خو د رسنیو ځکه اوس ور پام شو چې دد هغه د نیولو امر وشو.

په همدې وخت کې محمود خان اڅکزی د پاکستان تحريک انصاف د ګوند په خوښه د سُني اتحاد کونسل له لوري د پاکستان د ولسمشرۍ يا صدارت لپاره نوماند شوی وو.
د محمود خان اڅکزي له نوماند کېدو څه موده پس د کوټې په کواري روډ سيمه کې د هغه کور ته څېرمه پر يوه خالي پلاټ پوليسو چاپه وهلې وه، او له هغه ځايه د يوه تن د نيولو دعوه کړې وه.

پوليسو تور پورې کړی چې ياد پلاټ په زوره نيول شوی او قبضه کړل شوی چې کله دوی هلته د مځکې د خلاصولو لپاره ورغلي او چاپه يې وهلې نو د محمود خان اڅکزي شخصي ساتونکی د پوليس د چاپې پر وخت د سرکار په کار کې مداخلت يا لاسوهنه کړې چې پوليسو هغه وخت ياد تن له ځانه سره وړی او د هغه پر ضد يې مقدمه درج کړې وه.

د قهار خان ودان په وينا ياد تن دوی هغه وخت په عدالتي ضمانت خلاص کړی او له دې مقدمې سره کوم تړاو نه لري، ودان وایي "کومه مځکه چې پوليس او سرکار يادوي له دې سره د محمود خان او کورنۍ يو ډول تعلق هم نه شته".

پر ټولنیزو رسنیو ګڼ شمېر خلکو د محمود خان اڅکزي د نیول کېدو د امر غندنه کړې او پر دې مقدمه یې افسوس څرګند کړی دی.

په پېښور پوهنتون کې د پخوانیو قبايلي سيمو نارينه او ښځينه پوليسو ته د جرمونو يا کريمينالوجې څانګې له خوا پينځه ورځنۍ روزنه ورکړل شوې ده.

په دغه تربيه کې پوليسو ته وښودل شول چې څنګه به هغوئ د کار په وخت بشري حقونه خوندي کوي او د خلکو خدمت به کوي.

د پېښور پوهنتون د کريمينالوجې څانګې مشر ډاکټر بشارت وایي، د پخوانۍ قبايلي سيمې نارينه او ښځينه پوليسو ته يې تربيت ځکه ورکړو چې هغوی ته وښودل شې چې په ټولنه کې کوم ډول جرمونه کېږي او مخنیوی به يې څنګه کيږي ؟

ډیوه سره خبرو کې هغه وایي دې تربیتي غونډه کې پوليس په دې خبره پوهه کړی شول چې بهر او د يوې پېښې پلټنې د پاره به څومره شمېر کې پوليس په کار راولي.

هغه وایي د جرمونو پلټنو کې ثبوت او د هغې ساتنه يو لوی مشکل کار دی او په دې پروګرام کې چې د استاذانو له خوا هغوي (پوليس) ته کوم د عصري پلټنو کوم تکنيک وښودل شو نو دې نه به غوره استفاده وکړي.

"زه هيله مند يم دا ملګري چې کله بهر لاړ شي او دلته يې څه زده کړي نو په کار به يې راولي او ګټې به ترې پورته کوي او د دې تربيت له امله به د جرمونو مخنيوي او د جرمونو د تحقيقاتو په اړه دېر بدلون راشي"

په دغه تربيت کې پوليسو ته وښودل شول چې د چهاپې وهلو، ګرځېدو او تحقيقاتو په وخت به نيول شوؤ کسانو سره وهل ټکول نه کوي او نه به يې په بدني او ذهني توګه ځوروي.

پوليس وايي دې نه وړاندې ورته د نړيوال بشري قانون په اړه هيڅ مالومات نه وو.

د شمالي وزيرستان یو پوليس چارواکی عارف الله چې په دغه روزنیز پروګرام کې یې برخه اخستې، ډیوه ته وایي "دا پينځه ورځنی تربيت مونږ د پاره ډېر ګټور و او دې کې مو ډېر نوي شايان زده کړل."

د هغه په خبره، هر څو که پوليس قوانين کې هرڅه شته خو بيا هم په کارولو کې يې لږ کمی شته.

نوموړی وایي "اوس راته دا وښودلی شو چې څنګه به پوليسنګ کوؤ او خلک به ځان سره سم څنګه بوځو چې هم موثره پوليسنګ وشي او خلکو ته زيان هم ونه رسي او پوليس نه يو موثره ځواک جوړ شي "

پخوانۍ قبايلي سيمې په کال ۲۰۱۸ کې د ۲۵م اييني ترميم لاندې په خېبرپښتونخوا صوبه کې ورګډې کړل شوې وې او بیا د دغو سیمو خاصدار او ليويز ځواک په پوليس کې بدل کړی شول.

پوليس وايي بايد نور داسې پروګرامونه د سړو تر څنګ د ښځينه پوليسو د پاره هم راجوړ کړی شي.

ښځينه پوليس چارواکې مهتاب ډیوه سره خبرو کې وویل "د کومو خبرو چې مونږ ته پته نه وه نو هغه مونږ په دې تربيت کې زده کړې لکه که يو احتجاج وي نو هغه به څنګه قابو کوؤ او دې د پاره يوه خپله فارمولا يا طريقه وښودل شوه چې احتجاج کوونکو سره به څنګه خبرې کوؤ او راضي کوؤ به يې څنګه "

د پوهنتون چارواکي وايي پوليسو ته په دې تربيت کې وښودل شول چې بايد دوی د چهاپې وهلو، پلټنو او د خلکو له خوا د احتجاج کولو په وخت نړيوال قوانين په پام کې وساتي او د قانون له درشلې بهر ونه وځي.

د پاکستان د بهرنیو چارو د دفتر ویاندې ممتاز زهره بلوچ ویلي پاکستان ته د ایران د صدر په اوسني سفر کې د دواړو هیوادونو مشرانو د ایران اؤ پاکستان تر منځ د ګیس پایپ لاین په پروژه هم غور کړی اؤ د دواړو هیوادونو ګډه اعلامیه کې هم د دې خبرې عکاسي شوې ده.

که څه هم پاکستان ته د ایران د صدر په اوسني سفر کي پاکستان او ایران خپل دوه خيزه تجارت د موجوده دوه اربه ډالرو څخه تر لسو اربه ډالرو ته د رسولو ژمنې کړي او دواړوهيوادونو په بيلا بيلو څانګو کي اته لوظنامې لاس ليک کړي خو په دغه ټولو کي د ګيس پایپ لاین ذکر نه ؤ.

د جمعې په ورځ رسنیو ته د احوال ورکولو په وخت د بهرنیو چارو د دفتر ویاندې ویلې، په اعلامیه کې ویل شوي وؤ چې پاکستان اؤ ایران د توانایۍ اؤ بجلۍ په اړه په چارو هم غور کړی دی.

امریکې په دې وروستو کې داسې اشاره کړې ده چې که چرې پاکستان د ایران سره د ګیس پایپ لاین پروژه سرته رسوي نو د بندیزو سره مخ کیدای شي.

ممتاز زهره بلوچ وویل،مونږ د امریکې بیان لیدلی دی اؤ خپلو د توانایۍ د ضرورتونو پوره کولو لپاره امریکې سره په تماس کې یو.

څيړونکي وایي نه ګڼي چې پاکستان به د امريکې د فشار له وجې ایران سره د ګیس پایپ لاین پروژه سر ته ورسوي.

د بهرنیو چارو د دفتر ویاندې وویل چې د پاکستان د توانایۍ خپلې مهمې اړتیاوې دي اؤ اسلام اباد اؤ تهران په دې لړ کې جوخته همکاري لري.

تر دې وړاندې تېره ورځ د پاکستان ددفاع وزیر خواجه اصف هم د جیو نیوز رسنۍ سره خبرو کې ويلي وؤ چې سيمه کي د غټو طاقتونو مداخلت زيات شوې دې او ګاونډيو هيوادونو ته به دې حوالې سره د خپلو ګټو لپاره يو ځای کيدل وي.

خواجه اصف د ايران د صدر ابرهيم ریسي د پاکستان سفرغټ پرمختګ وباله، په ځانګړې توګه د ګيس پایپ لاین پروژې په حوالې سره کومه چې د جيو پوليټيکل او نړيوالو بنديزونو له امله د ځنډ ښکار ده٠

د پاکستان د خارجه محکمې ویاندې اؤ د دفاع وزیر ایران سره د ګیس پایپ لاین پروژې د سرته رسولو په اړه دا څرګندونې په داسې حال کې کړي چې په دې وروستیو کې امریکې د پاکستان بیلسټک میزایلو اؤ د لرې فاصلې پورې د وار کوونکي میزایلو د پروګرام لپاره د پرزو ورکولو په تور په څلورو بهرنیو کمپنیانو بندیزونه لګولي دي.

په دغو کمپینو د بندیزونو لګول کیدو په اړه د یوې پوښتنې ځواب کې د بهرنیو چارو د دفتر ویاندې ویلي پاکستان امریکا د هغې په وروستي اقدام له خپل تشویش خبر کړې ده اؤ مونږ دا ګڼو چې ایکسپورټ کنټرول سیاسي شوی دی.

څيړونکي وایي څنګه چې پاکستان په تيرو 14-15 کلونو کې ایران سره د ګیس د نل یا پايپ غځولو په پروژه کار پيل نه کړی شو نو دوي نه ويني چې د امريکې د فشار له وجې به پاکستان وکړې شي چې په دې پروژه لاس پورې کړي.

د انرژۍ د چارو کار پوهه خبريال ښاغلی خلیق کیاني د ډیوه خبریال الیاس خان سره خبرو کې ویلي،د پاکستاني چارواکو خوشبيني پخپل ځای خو د امريکا دريځ په دې اړه بيخي په ډاګه مخې ته راغلی دی.

هغه وایي "څنګه چې دوي(امریکې) د پاکستان مزایل پروګرام ته الات ورکوونکو کمپنيو باندې بنديزونه لګولي دي دا هغوي پاکستان ته اشاره ورکړې چې مونږ دي حوالې سره سنجيده يو"

خليق کيانى وويل که څه هم دا پروژه د پاکستان لپاره ډيره مهمه ده او حکومت دې حوالې سره د امريکا څخه په بنديزونو کي د رعايت اخستلو يو خواست هم کړی دی خو اوس هم دې کي ډير مشکلات دي او" ماته نه ښکاري چې پاکستان به دومره په اسانه په دې پروژه کار پيل کړي"

څيړونکي ګڼي دا هر څه د امريکا فشارپه ګوته کوي.

د څېړونکو په وینا هر څو که پاکستان غواړي چې د خپل انرژۍ ضرورتونو پوره کولو لپاره دا مهمه پروژه پای ته ورسوي خو د امريکا د فشار له وجې ډير څه نه شي کولی او د دي يو غټ مثال دا دی چې ايران خو خپلې خوا ته دوه اربه ډالره مصرف کړي او تر پولې پورې یې پایپ غځولی خو پاکستان تراوسه د ګډي پولې راپديخوا کار شورو نه کړی شو.

د امريکې د ګواښ باوجود پاکستان په ايران- پاکستان ګيس پایپ لاین پروژې د پرمختګ اشاره ورکړې او د دفاع وزير خواجه اصف هيله څرګنده کړې چې د دې پروژې په لار کي پراته خنډان به لرې کوي او دا به سر ته رسوي٠

خو څيړونکي وایي دوي نه ويني چې پاکستان به د امريکې د فشار له وجې وکړی شى چې دا پروژه سر ته ورسي.

د پاکستان د دفاع وزير د جیو نیوز رسنۍ سره خبرو کې ويلي سيمه کي د غټو طاقتونو مداخلت زيات شوې دې او ګاونډيو هيوادونو ته به دې حوالې سره د خپلو ګټو لپاره يو ځای کيدل وي.

خواجه اصف د ايران د صدر ابراهيم ریسي د پاکستان سفرغټ پرمختګ وباله، په ځانګړې توګه د ګيس پایپ لاین پروژې په حوالې سره کومه چې د جيو پوليټيکل او نړيوالو بنديزونو له امله د ځنډ ښکار ده٠

د پاکستان د دفاع وزير دا بيان په داسې وخت کي مخې ته راغلی چې امريکا په روانه هفته کي څو واري د ايراني صدر له سفر وروسته د ايران او پاکستان تر منځه تجارتي سوداګانو او په ځانګړې توګه د ګيس پایپ لاین د منصوبې عملى کولو په رڼا کي د بنديزونو لګولو لوري ته اشاره کړي ده.

څيړونکي وایي څنګه چې پاکستان په تيرو 14-15 کلونو کې په دې پروژه کار پيل نه کړی شو نو دوي نه ويني چې د امريکې د فشار له وجې به پاکستان وکړې شي چې په دې پروژه به لاس پورې کړي.

د انرژۍ د چارو کار پوهه خبريال ښاغلی خلیق کیاني ډیوه سره خبرو کې وایي، د خواجه اصف خوشبيني پخپل ځای خو د امريکا دريځ په دې اړه بيخي په ډاګه مخې ته راغلی دی.

هغه وایي "څنګه چې دوي(امریکې) د پاکستان مزایل پروګرام ته الات ورکوونکو کمپنيو باندې بنديزونه لګولي دي دا هغوي پاکستان ته اشاره ورکړې چې مونږ دي حوالې سره سنجيده يو"

خليق کيانى وويل که څه هم دا پروژه د پاکستان لپاره ډيره مهمه ده او حکومت دې حوالې سره د امريکا څخه په بنديزونو کي د رعايت اخستلو يو خواست هم کړی دی خو اوس هم دې کي ډير مشکلات دي او" ماته نه ښکاري چې پاکستان به دومره په اسانه په دې پروژه کار پيل کړي"

که څه هم پاکستان ته د ایران د صدر په اوسني سفر کي پاکستان او ایران خپل دواړه خيزه تجارت د موجوده دوه اربه ډالرو څخه تر لسو اربه ډالرو ته د رسولو ژمنې کړي او دواړوهيوادونو په بيلا بيلو څانګو کي اته لوظنامې لاس ليک کړي خو په دغه ټولو کي د ګيس پایپ لاین ذکر نه ؤ.

څيړونکي ګڼي دا هر څه د امريکا فشار په ګوته کوی

د څېړونکو په وینا هر څو که پاکستان غواړي چې د خپل انرژۍ ضرورتونو پوره کولو لپاره دا مهمه پروژه پای ته ورسوي خو د امريکا د فشار له وجې ډير څه نه شي کولی او د دي يو غټ مثال دا دی چې ايران خو خپلې خوا ته دوه اربه ډالره مصرف کړي او تر پولې پورې یې پایپ غځولی خو پاکستان تراوسه د ګډي پولې راپديخوا کار شورو نه کړی شو.

امریکې ویلي پاکستان همغسې په سیمه کې د امریکې مهم ملګری یا شراکت دار دی اؤ واشنګټن به اسلام اباد سره د خپلو دوه اړخیزو اړیکو د لا پیاوړتیا هڅې وکړي.

د امریکې د بهرنیو چارو محکمې دا تاثر رد کړی چې ګنې د امریکې له لوري د پاکستان د بیلسټک میزایلو د پروګرام په بهرنیو سپلایرانو لګول شوی بندیز د دواړو ملګونو ترمنځ د اړیکو خرابېدل په ګوته کوي.

مطبوعاتو ته د احوال ورکولو په وخت د امریکې د خارجه محکمې مرستیال ویاند ویدانت پټیل ویلي چې امریکا به د پاکستان سره د خپلو مهمو اړیکو د لا باثباته کولو هڅه کوي.

له ترجمان وپوښتلی شول چې د امریکې له لوري د پاکستان د بیلسټک میزایلو د پروګرام په سپلایرانو له بندیز لګول کیدو وروسته اړیکې تاوجنې ښکاري اؤ پاکستاني چارواکو هم ځینې سخت بیانونه ورکړي دي ایا د امریکې اؤ پاکستان تر منځ کومه معامله روانه ده؟

په ځواب کې یې ویدانټ پټيل وویل "هیڅکله نه"

هغه وویل "پاکستان په سیمه کې زمونږ له مهمو ملګرو څخه یو دی"

ویاند وویل "زمونږ د پاکستان د حکومت سره په ځانګړي‌ ډول د امنیت اؤ تجارت په څانګو کې ډيرې زیاتې همکارۍ دوامداره دي"

هغه امریکې ته د پاکستان د خزانې د وزیر د وروستي سفر په حوالې ورکولو سره وویل" دا یو مضبوط تعلق دی اؤ موږ ددې د لا پیاوړتیا هڅه کوؤ"

تر دې وړاندې پاکستان د امریکې له لوري د خپل بیلسټک میزایلو اؤ تر اوږدې فاصلې د وار کوونکي میزایلو د پروګرام په څلور سپلایرانو د بندیزو لګولو په پرېکړه نیوکې کړې وې.

د پاکستان خارجه دفتر پخپل غبرګون کې ویلي وؤ چې" پاکستان د برامدي کنټرول سیاسي مقصدونو لپاره کارول کیده ردوي"

امریکې چې په کومو څلورو غیرملکي کمپنیو د پاکستان د بیلسټک میزایلو لپاره د ټیکنالوجۍ اؤ پرزو د ورکولو تور لګولی ؤ د هغې تعلق د چین اؤ بیلا روس سره دی.

(د وي او ای اردو په مننه)