پاکستان کې د اپرېل په مياشت کې وسله وال بريدونه ‏‎38‎‏ فيصده سېوا شوي، تېره میاشت په ټول ملک کې په ‏‎77‎‏ وسله والو حملو کې د ‏‎31‎‏ امنيتي ‏اهلکارو په ګډون ټول ‏‎70‎‏ تنه وژل شوي او په ټولو ‏‎77‎‏ حملو کې ‏‎73‎‏ فيصده، ‏‎56‎‏ بريدونه يواځې په خېبرپښتونخوا کې شوي دي.‏

پاکستان کې د شخړو او امنيت د مطالعاتو څيړنيزې غېر حکومتي ادارې پاکستان انسټيتیوټ فار کانفلیکټ اینډ سیکيورټي سټډیز (پيکس) د اپرېل په ‏مياشت کې پاکستان کې د وسله والو بريدونو او پکې اوښتو مرګ ژوبلو په اړه رپورټ خپور کړی دی.‏

په رپورټ کې ويل شوي، د اپرېل په مياشت کې په ‏‎77‎‏ وسله والو بريدونو کې ‏‎70‎‏ تنه وژل شوي دي، په وژل شوو کې ‏‎35‎‏ ملکي وګړي، ‏‎31‎‏ امنیتي اهلکار او ‏څلور وسله وال شامل دي، او په دغو حملو کې د ‏‎35‎‏ امنيتي اهلکارو او ‏‎32‎‏ ملکي وګړو په ګډون ‏‎67‎‏ تنه ژوبل شوي دي.‏

ويل شوي د مارچ د میاشتې په مقابله کې په اپرېل کې بريدونه ‏‎38‎‏ فيصده سېوا شوي دي.‏

د رپورټ ترمخه، تېره میاشت د پاکستان امنيتي ځواکونو لږ تر لږه ‏‎55‎‏ مشکوک وسله وال وژلي او ‏‎12‎‏ نيولي دي، ویل شوي په نيول شوو کې د بشام په ‏ځانمرګي بريد کې ککړ کسان هم شامل دي.‏

په 26م مارچ د خېبر پښتونخوا د شانګلې ضلعې په بشام سیمه کې د داسو ته روانه د چیني انجنیرانو په قافله یو ځانمرګي برید شوی وو، پینځه د چین ‏انجنیران او د هغوي یو پاکستانی ډرایور پکې وژل شوي وو.‏

‎د خالي یا شنبې په ورځ خېبر پښتونخوا د ترهګرۍ ضد محکمې دعوه کړې وه، بشام کې په چینايي انجنیرانو شوي ځانمرګي برید کې د ککړتیا په تور یې ‏د ټي ټي پي څلور ترهګر نیولي وو. سي ټي ډي ويلي وو، په نيول شوو ترهګرو کې د مرکزي ملزم عادل شهباز تعلق د افغانستان د ننګرهار ولایت جلال اباد ‏سیمې سره، او د نورو پېژندګلو د محمد شفیق قریشي، زاهد قریشي او نذیرحسین په نومونو شوې او تعلق یې د پښتونخوا د مانسهرې سیمې سره دی.‏

پيکس په رپورټ کې زياته کړې، د اپرېل په میاشت کې ترسره شوو وسله والو ټولو بريدونو کې ‏‎73‎‏ فيصده، ‏‎56‎‏ حملې يواځې په خېبرپښتونخوا کې شوې، ‏د ‏‎26‎‏ امنيتي اهلکارو په ګډون پکې ‏‎17‎‏ ملکي وګړي وژل شوي او ‏‎19‎‏ امنيتي اهلکارو په ګډون پکې ‏‎32‎‏ کسان ژوبل شوي وو.‏

ويل شوي د خېبرپښتونخوا په څلور ضلعو ډېره اسماعيل خان، لکي مروت، ټانک او بنو کې تر ټولو زياتې ‏‎22‎‏ حملې شوي دي. د رپورټ ترمخه د ‏خېبرپښتونخوا بندوبستي سيمو کې ‏‎31‎‏ او قبايلي ضلعو کې ‏‎25‎‏ حملې شوي دي.‏

د رپورټ ترمخه بلوچستان صوبه کې په ‏‎16‎‏ حملو کې ‏‎21‎‏ کسان چې پکې ‏‎17‎‏ ملکي وګړي او څلور امنیتي اهلکار وژل شوي او ‏‎31‎‏ نور ژوبل شوي دي.‏

د پيکس په رپورټ کې ویل شوي، د اپرېل په مياشت کې په پنجاب صوبه کې په څلورو بريدونو کې درې کسان وژل شوي او سيند صوبه کې په يو بريد کې ‏درې کسان وژل شوي دي.‏

پيکس ويلي، پاکستان کې روان کال په لومړو څلورو میاشتو کې ټول ‏‎323‎‏ وسله وال بريدونه شوي، ‏‎324‎‏ کسان پکې وژل شوي او ‏‎387‎‏ ژوبل شوي دي.‏

د پاکستان حکومت او پوځ وخت په وخت دعوې کوي چې په ملک کې د ترهګرۍ ملا ماته کړل شوې او د ملک څخه په بشپړ ډول د ترهګرۍ د نوغي ‏ويستو پورې به مبارزه جاري ساتي.‏

خو د حکومتي او پوځي دعوو باوجود په ملک کې او ځانګړي ډول خېبرپښتونخوا، قبايلي ضلعو او بلوچستان صوبه کې د ناامنۍ پېښې پرله پسې دوام ‏لري.‏

د پاکستان حکومت او پوځ دعوه کوي په افغانستان کې د طالبانو په واک کې د راتلو وروسته پاکستان کې ناامني زياته شوې او تور لګوي تحریک طالبان ‏پاکستان د افغانستان خاوره د پاکستان پرضد حملو دپاره کاروي، خو په افغانستان کې واکمنه طالبان د پاکستان دغه تور په کلکه ردوي او تحریک ‏طالبان پاکستان دعوه کوي د پاکستان په خاوره موجود دي او د دلته نه حملې کوي.‏

پاکستان کې خواريکښ او په شخصي کمپنیو کې کار کوونکي تنخادار وايي، د حکومت لخوا چې د خواريکښو دپاره کومه تنخا يا د میاشتې اجرت مقرر ‏کړل شوی، هغه ورته نه ورکول کيږي. ‏

د خواريکښو په نړیواله ورځ (لومړۍ مې) مزدوران وايي د ورځې یې دومره امدن نه وي چې د بچو د خوراک او کور ضرورتونه پرې پوره کړي. د پاکستان ‏حکومت په سرکاري کچه د مياشتې اجرت کم نه کم ‏‎32,000‎‏ روپۍ او د کار وخت اته ساعته مقرر کړي دي. ‏

خو په شخصې کمپنيو کې کارکوونکي وايي د هغوي نه 12 ساعته کار اخستل کيږې او اجرت ورته کم ورکړل کيږي.‏

د پاکستان وزیراعظم شهباز شریف ویلي، خواریکښو ته په ورپېښو مسلو خبر دی، حکومت ته په راتلونکي بجټ کې مزدورانو سره د خېرښېګړې کولو ‏ټول ممکنه اقدامات پورته کوي.‏

هغه په لاهور کې خپل کور کې د مزدورانو د نړيوالې ورځې په مناسبت راجوړې غونډې ته په وينا کې ويلي چې مزدور ته پوره حق نه مېلاويږي ملک ‏پرمختګ نه شي، حکومت به یې د مزدورانو اجرت سېوا کول يقيني کوي.‏

په شخصي امنيتي کمپنۍ کې کار کوونکی 40‏‎ ‎‏ کلن امريز خان وايي، څلور نفره کورنۍ لري، د مياشتې ورته ‏‎25,000‎‏ روپۍ تنخا ورکول کيږي. ‏

د پاکستان حکومت په روان مالي کال ‏‎2023/24‎م کې په قامي بجټ کې د مياشتې کم نه کم تنخا دوه ديرزشت زره روپۍ مقرر کړې، خو په شخصې ادارو ‏کې کارکوونکي وايي، اکثرو ته د 25،000‏‎ ‎‏ روپو پورې ورکول کيږي.‏

د خېبر پښتونخوا وزير اعلا علي امين ګنډا پور د مزدروانو د ورځې په حواله ويلي دخواريکښو د خېر ښېګړې د پاره به ګامونه اخلي.‏

د نړيوال بېنک د شمېرو ترمخه پاکستان کې ‏‎40‎‏ فيصده خلک د غربت سره مخ دي.‏

د پاکستان حکومت وايي د ملک دننه د بې روزګارۍ شرحه اته فيصده ده، خو ازادې ادارې وايي بې روزګاري ‏‎16‎فيصدو ته رسېدلې او د يو کس د ورځې ‏امدن څلور ډالره يا ‏‎1100‎‏ روپۍ جوړيږي.‏

نړيوال بېنک وايي د ملک دننه يو کروړ او پينځه ويشت لکه خلک د غربت د کرښې نه لاندې ژوند تيروي.‏

کارپوهان وايي، پاکستان کې خواريکښ نه يواځې د بې روزګارۍ او کم اجرت سره مخ دي، بلکې دوی د موسمي بدلون د بدو اغېزو هم ښکار کيږي.‏

د مزدورانو نړيوال سازمان ويلي چې موسمي بدلون په نړيواله کچه 70 فيصده کارکوونکو دپاره د صحت په برخه کې د ناروغو يو کاکټېل يا مجموعه ‏جوړوي چې پکې کېنسر، د سا ناروغۍ، د زړه بيمارۍ، د ګردو خرابېدل او په دماغي صحت اثرات کېدل شامل دي.‏

کارپوهان دا راپور د اندېښنې وړ بولي او وايي چې په پاکستان کې مزدورانو او کارکوونکو دپاره د اسانتياو نيشوالی، او د خلکو ناپوهۍ له امله د هيواد ‏په هر يو برخه کې کارګران په څه نا څه شکل کې د موسمي بدلون د خرابو اثراتو نه زيات اغېزمن کيږي.‏

د خواريکښو نړيوال سازمان (آی اېل او) پخپل وروستي رپورټ کې ويلي چې موسمي بدلون د وړاندې نه په نړيواله کچه د کارګرانو په خونديتوب او ‏صحت بدې اغېزې کړي دي.‏

د سازمان ترمخه د نړۍ د ‏‎3.4‎‏ بيلينه ټول کاري ځواک ‏‎2.4‎‏ بيلينه څخه سېوا کارکوونکي د خپل کار پرمهال د زياتې ګرمۍ ښکار کېدای شي.‏

د روغتيا د چارو پوهان وايي چې سخته يخني او ګرمي دواړه د کارکوونکو خلکو په ژوند خراب اثر پرېباسي او د بې احتياطۍ له امله د څرمنې بيمارو ‏ترڅنګ د زړه، ګردو او فشارخون ناروغۍ يې ژوند د ګواښ سره مخ کوي.‏

د زړونو د ناروغو ډاکټر اسفنديار خان وايي، " د فالج خطره ډېره زياته شي ځکه چې خولې ډېرې لاړې شي بدن کې اوبه کمې شي او وينه ډېره ټينګه شي، د ‏دې اثراتو له وجې زمونږه ګردې هم خرابېدې شي ځکه چې بدن کې اوبه کمې شي او ګردو چلېدو دپاره اوبه پکار وي او په دوه درېو ورځو کې د د دې د ‏خرابېدو خطره وي او چې ګردې خرابې شي نو د هغې هم په زړه اثر وي او د هغې وجې نه مرګ هم کېدای شي او دې ته مونږه هيټ سټروک وايو".‏

د ادارې د رپورټ ترمخه موسمي بدلون په نړيواله کچه 70 فيصده نه سېوا کارکوونکو دپاره د صحت په برخه کې د ناروغو يو کاکټېل يا مجموعه جوړه وي ‏او د کال 2000 راپدېخوا دا شمېره د 65،5 فيصده نه 70،9 فيصده ته لوړه شوې ده.‏

د ماحولياتو ماهرين وايي پاکستان کې اقليمي شرايط د وړاندې څخه د کارګرانو دپاره مناسب نه وو او لا هم يې هم د ځانونو خوندي کولو په برخه کې ‏پوهه او اسانتياوې نه دي ترلاسه کړي.‏

‏(په دې خبر کې رياض حسېن، ارشد مومند او عبدالرزاق معلومات شريک کړي دي)‏

امریکې ويلي، "د سيمې امنیت ته ورپېښو خطرو د مخنيوي په لړ کې د امريکا او پاکستان ګټې شريکې دي". د امریکې د بهرنيو چارو وزارت يو پلاوي ‏اسلام اباد کې د پاکستان د بهرنيو چارو وزارت د چارواکو سره ليدلي دي.‏

د امریکې د بهرنيو چارو وزارت مرستیال وياند ويدانت پټېل د نهې- سه شنبې په ورځ خبري غونډه کې د امریکې او پاکستان د دفاعي مرستو په اړه ‏پوښتنې ته په ځواب کې ويلي:

‏"امریکا د ترهګرۍ د مخنيوي او خپلو وګړو د ساتنې يقيني کولو دپاره د پاکستان د هڅو ملاتړ کوي، کوم څه چې د قانون واکمنۍ او بشري حقونو ساتنې ‏ته وده ورکوي". ‏

پټېل ويلي، "د امنيتي چارو په لړ کې د پاکستان سره زمونږ همکارۍ کې د لوړې کچې د ترهګرۍ د مخنيوي بحث يا خبرې اترې، د ترهګرۍ د مخنيوي د ‏توان سېوا کولو مالي مرستې، او د امریکې او پاکستان د ځواکونو په کچه اړيکو ته وده ورکول شامل دي".‏

پټېل دغه څرګندونې په داسې وخت کې کړي چې د امریکې د بهرنيو چارو وزارت د سياسي چارو سرپرست مرستيال جان بس په مشرۍ پلاوی د اسلام اباد ‏په سفر دی.‏

د پاکستان د بهرنيو چارو وزارت ویلي، جان بس په اسلام اباد کې د پاکستان د بهرنيو چارو وزارت د سرپرست سيکرټري رحيم حيات قرېشي سره ليدلي ‏دي.‏

ويل شوي، په ليدنه کې په دوه اړخيزه چارو ګټورې خبرې شوي دي. دواړو خواو د تجارت، پانګونې او سيمه ييزه امنیت په برخو کې د مرستو سېوا کولو ‏ژمنه کړې ده.‏

ويل شوي امریکايي پلاوي کې د بهرنيو چارو وزارت مرستياله الېزبت هورسټ او پاکستان کې د امریکې سفير ډونلډ بلوم هم شامل وو.‏

د امريکايي استازي د سفر په اړه ویدانټ پټېل په خبري غونډه کې ويلي، جان بس به د دوحه او اسلام اباد په سفر کې د قطر او د لوړ پوړو چارواکو سره ‏ويني، د افغانستان د ملاتړ او سيمه کې د ګډ امنيت د ګټو په اړه به ورسره خبرې کوي.‏

هغه ويلي، تمه لري چې امریکايي استازی به د پاکستان د لوړ پوړو چارواکو سره وويني، په سيمه ييزه امنيت او دوه اړخيزه چارو به ورسره خبرې وکړي.‏

د خېبر پښتونخوا په قبایلي ضلعه باجوړ کې د پولیو د مخنیوي د کمپاین په ډله وسله والو ډزې کړي چې پکې یو پولیس عسکر ژوبل شوی دی.

د سیمې نه امنیتي سرچینو وي او ای ډیوه ته ویلي دا پېښه د نهې- سه شنبې په ورځ د باجوړ د ماموند تحصیل په کټ کوټ سیمه کې رامنځته شوې ده.

سرچېنې وایي دغلته وسله والو د پولیو د مخنیوي د څاڅکو ورکوونکې ډلې په حفاظت مامور پولیس باندې ډزې کړي چې پکې د اعظم خان په نوم یو پولیس عسکر ژوبل شوی دی.

امنیتي سرچینې وایي تر ډزو وروسته وسله وال له سیمې تښتېدلي اؤ ژوبل عسکر د علاج لپاره د باجوړ ضلعي روغتون ته رسول شوی دی.

له پېښې وروسته په ګڼ شمیر کې پولیس سیمې ته رسیدلي اؤ د وسله والو لټون یې پیل کړی دی خو امنیتي سرچینې وایي چې لا هم ددې پېښې په تړاؤ څوک نه دي نیول شوي.

پاکستان کې د ګل/دوشنبې د ورځې نه د پوليو ضد کمپاين پيل شوی اؤ ټاکل شوې په ‏‎91‎‏ ضلعو کې چرته چې د پوليو خطره موجوده ده، د پينځوؤ کالو نه کم عمر ‏ماشومانو ته به د پوليو ضد څاڅکي ورکول کيږي.‏

پاکستان اؤ په ځانګړي ډول خېبر پښتونخوا صوبه کې تر دې وړاندې هم په بیلابیلو وختونو کې د پولیو د مخنیوي په ډلو اؤ د هغوي په حفاظت مامورو پولیسو باندې وسله والو بریدونه کړي چې پکې ګڼ شمیر د پولیو د مخنیوي کارمندان اؤ پولیس وژل شوي اؤ ژوبل شوي دي.

د پولیو وایرس اوس قابو له ټولې نړۍ ختم شوي خو پاکستان اؤ افغانستان په سیمه کې هغه دوه یوازیني هیوادونه پاتې دي چې پکې لا دا وایرس شتون لري.

پاکستان کې سږ کال تراوسه پورې د پوليو دوه مثبتې پېښې معلومې شوي او د ملک په بېلابيلو برخو کې د پوليو وایرس ګڼې مثبتې نمونې هم رپورټ ‏شوي دي.‏

د نړیوالې مالیاتي ادارې آي ایم ایف له لوري د پاکستان دولتي بانک ته د لنډ مهاله پور پروګرام د وروستي قسط یو ارب اؤ 10 کروړه ډالر ترلاسه شوي دي.

د نهې-سه شنبې په ورځ د اسيټيټ بانک ویاند د آي ایم ایف څخه ددغو پېسو ترلاسه کیدو پخلی کړی دی.

اوړمه ورځ د نړیوالې مالیاتي ادارې (آی اېم اېف) اجراییه بورډ د پاکستان د لنډ مهاله پور د پروګرام د وروستي قسط یو ارب اؤ 10 کروړه ډالرو منظوري ورکړې وه .

آي ایم ایف پخپله اعلامیه کې ویلي وؤ چې پاکستان دویمه ارزونه په کامیابۍ سره ترسره کړې ده خو ددې تر څنګ یې ویلي وؤ چې پاکستان ته به د حکومت د ملکیتي ادارو اصلاحات په مخکې وړل اؤ د پالیسۍ په کاري چوکاټ کې چلول وي.

پاکستان په تېرکال د جولاي میاشت کې د آي ایم ایف نه د نهو میاشتو د لنډې مودې د پور پروکرام ترلاسه کړی ؤ اؤ څېړونکي وایي چې ددغه پور لپاره آي ایم ایف پاکستان ته څه شرطونه یا اهداف ایښي وؤ پاکستان هغې ته سنجیده پاتې شوی اؤ ټول اهداف یې په کامیابۍ سره ترلاسه کړي.

د آي ایم ایف د اوړمې ورځې په اعلامیه کې ویل شوي وؤ چې د پاکستان د بهرنیو اسعارو خالصې زیرمې د 4.5 نه 8 اربه ډالرو ته لوړې شوي اؤ پاکستان په وصولیو کې د اضافې له لارې ګردشي پورونو کې اضافه راکمه کړې ده اؤ دې لپاره د توانایۍ په څانګه کې په وخت د "ټیرف ایډجسمنټ" مهم کردار ادا کړی دی.

د پاکستان د خزانې وزیر محمد اورنګزیب په 16م اپریل واشنګټن کې خپله یوه مرکه کې ویلي وو چې پاکستان د نړیوالې مالیاتي ادارې سره د اقتصادي ‏اصلاحاتو د پروګرام لپاره د اربونو ډالرو د پور په یو نوي تړون خبرې پيل کړې دي.‏

هغه ویلي وو چې آی اېم اېف سره د پور د روان پروګرام د تړون په اساس هیله ده چې پاکستان ته به د 1.1 ارب ډالرو وروستی قسط د روانې میاشتې تر پای ‏منظور کړل شي او د دې ترڅنګ پاکستان د اربونو ډلرو د اوږدې مودې د پور په یو نوي پروګرام خبرې پيل کړې دي.‏

نوموړي ویلي وو د پور موجوده پروګرام به اپریل کې پای ته ورسیږي او مې په میاشت کې بیا آی اېم اېف سره د قرض د یو نوي تړون امید شته.‏