واشنګټن ــــ د شانګهای د همکارۍ تنظیم په غونډه کې له نورو مسایلو سره سره د افغانستان پر حالاتو هم خبرې شوې دي او د طالبانو له حکومت سره پر اړیکو جوړولو د ځینو غړو له ټینګار سره سره دا هم ویل شوي چې د دې هېواد حالات د سیمې پر هېوادونو هم اغېز کړی دی.
افغانستان د شانګهای تنظیم غړی نه دی او په څارونکو هېوادونو کې شامل دی، خو د نورو څارونکو ملکونو د مشرانو غوندې د طالبانو مشرانو ته په دې غونډه کې د ګډون بلنه نه ورکړل شوې.
د هند وزیراعظم نریندرا مودي د شاهنګهای تنظیم دې 23lمې آنلاین غونډې ته وویل، چې ترهګري د سیمې او نړۍ د امن لپاره اوس هم لوی خطر دی، وایي د دې د مخنیوي لپاره غوڅ ګام اخیستل پکار دي.
ښاغلي مودي د کوم هېواد نوم یاد نه کړ، خو دعوه یې وکړه چې "ځینې هېوادونو له خپلو پولو بهر له ترهګرۍ د خپلو پالیسیو د وسیلو په توګه کار اخلي"، وایي دوی "ترهګرو ته پناه ورکوي"، وایي د شاهګهای د همکارۍ تنظیم باید داسې هېوادونه وغندي:
"د افغانستان حالت زموږ [د شانګهای تنظیم د غړو هېوادونو] پر امنیت مخامخ اغېز کړی دی. دا مهمه ده چې د دې هېواد خاوره په ګاونډیو هېوادونو کې د ناارامۍ او د توندروۍ د خپرولو لپاره ونه کارول شي".
د پاکستان وزیراعظم شهباز شریف هم دې غونډې ته په آنلاین وینا کې وویل، چې نړیواله ټولنه دا وخت له افغانستان سره د اړیکو په معامله کې ځنډ ویني، وایي له دې کبله له کابل سره د شدید بشري ناورین، اقتصادي بحران او د ترهګرۍ د مخنیوي لپاره د اړتیا وړ بند شوی دی.
شهباز شریف هم په خپلو خبرو کې د طالبانو له حکومته وغوښتل چې ځانګړي تدابیر خپل کړي او نړۍ ته وښیي چې د افغانستان خاوره د ترهګرۍ لپاره نه کارول کېږي:
"دا [له افغانستان سره د اړیکو پرې کولو] پالیسي په بیړنۍ توګه بیاکتنې ته اړتیا لري. نړیواله ټولنه باید د افغانستان [د طالبانو] له سرپرست حکومت سره په مانالرونکې توګه مصروف شي او نور ګامونه واخلي".
شهباز شریف د کوم هېواد یا مشر نوم وا نه خیست، خو ویې ویل چې د سفارتي نمبرو د جوړولو لپاره دې د هر ډول لالچ په مقصد د ترهګرۍ له کارولو په هر حالت کې ډډه وشي:
"د ریاستي ترهګرۍ په ګډون د ترهګرۍ هر ډول او بڼه باید په ښکاره او په غیرمبهم ټکو وغندل شي. د بې ګناه خلکو وژل هیڅ جواز نه لري".
د چین، هند، روس او پاکستان مشرانو د نهې- سه شنبې د ورځې په غونډه کې پر دې ټینګار وکړ، چې د شانګهای همکارۍ تنظیم غړي باید له یو بل سره نیژدې اړیکې ولري او تر خپل منځ همکاري زیاته کړي.
په دې آنلاین غونډه کې د هند او پاکستان له وزیراعظمانو پرته د روس ولسمشر ولادیمیر پوټین، د چین صدر شي جینپینګ، د ایران صدر ابراهیمي رییسي، د تاجکستان صدر امام علي رحمان او د ملګرو ملتونو عمومي مشر انتونیو ګوتېریش هم ګډون کړی وو.
د تاجکستان صدر امام علي رحمان وویل، شانګهای تنظیم باید په دوامداره توګه د افغانستان حالت په پام کې ونیسي، وایي له ترهګرۍ او نشه یي موادو پاک افغانستان د ایس سي او په ګټه دی:
"موږ باور لرو چې په دې هېواد کې د امن او ارامۍ لپاره بین الافغاني خبرې یو مهم شرط دی چې مقصد یې د مهمو سیاسي او ټولنیزو ډلو په ګډون د یو ریښتیني ټولشموله حکومت جوړول دي".
طالبانو تر اوسه د شانګهای د همکارۍ سازمان په غونډه کې د افغانستان پر حالاتو اندېښنو او څرګندونو ته څه جواب نه دی ویلی، خو په تېر یونیم کال کې یې په وار وار ویلي چې خاوره به یې د هیڅ هېواد په خلاف نه کارول کېږي.
یادونه:- د دې رپوټ ځینې معلومات له رویټرز او اې ایف پي خبري ایجنسیو اخیستل شوي دي.
